Logo
Εκτύπωση αυτής της σελίδας

ΣΩΤ. ΚΥΠΡΑΙΟΣ: Η ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

Είναι αδιαμφισβήτητο, ότι οι μύθοι και οι δοξασίες γύρω από τις θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής εμφανίστηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια και παρουσίασαν κοινά στοιχεία σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς.

 

Παράλληλα είναι γνωστό ότι πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες διαπίστωσαν τη θεραπευτική επίδραση της μουσικής στον άνθρωπο.

Ο σπουδαίος Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής, Πυθαγόρας, εξετάζοντας τη σχέση των μουσικών ήχων και αριθμών, διαπίστωσε ότι οι αριθμοί που καθορίζουν την αρμονία ενός διατεταγμένου υλικού κόσμου παίζουν τον ίδιο σπουδαίο ρόλο και στην τέχνη της μουσικής. Παρατήρησε, μάλιστα, ότι οι ίδιες μαθηματικές αναλογίες που καθορίζουν τα βασικά μουσικά διαστήματα, διέπουν και τις σωματομετρικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος αλλά και όλων των άλλων φυσικών δημιουργιών όπως π.χ. των φύλλων των δένδρων, των φτερών των πουλιών και πλείστων άλλων φυσικών δομών.

Υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες ότι η σχολή των Πυθαγορείων χρησιμοποιούσε μουσικούς ήχους για τη θεραπεία διάφορων ασθενειών. Βασίζονταν στην άποψη ότι η αρμονία της μουσικής μπορεί να αποκαταστήσει την διαταραγμένη ψυχοσωματική ισορροπία του ανθρώπινου σώματος. Η ιδιότητα της μουσικής να θεραπεύει και η ισχυρή της επίδραση στη ψυχή, τονίζεται, επίσης ιδιαίτερα, από τον Πλάτωνα σε πολλά έργα του (Πολιτεία, Νόμοι, Τίμαιος). Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ο πρώτος επίσημος ‘’ συνταγογράφος’’ μουσικής της αρχαιότητας αφού, μεταξύ άλλων, προτείνει συγκεκριμένες θεραπευτικές αρχαίες μουσικές κλίμακες που βασίζονται κυρίως στο αρχαίο Ελληνικό μουσικό ήθος της μελωδίας και των αρμονιών, για κάθε περίπτωση ψυχικής και σωματικής ασθένειας. Μάλιστα, ο Θεόφραστος, μαθητής του Αριστοτέλη, πίστευε στην ιδιότητα της μουσικής να θεραπεύει ακόμη και σωματικούς πόνους. Αναφέρει, σε σύγγραμμα του, ότι όσοι πάσχουν στα ισχία, μπορούν να θεραπευθούν ακούγοντας μελωδίες ‘’φρυγικής αρμονίας’’ (μουσική κλίμακα) στον αυλό.

Έως και τα μέσα του 20ου αιώνα οι επιστήμονες δεν είχαν συστηματικά παρατηρήσει και μελετήσει τις επιδράσεις της μουσικής στον ανθρώπινο οργανισμό. Στην μουσική θεραπεία, αρχικά, στράφηκαν επιστήμονες από τον μη ιατρικό χώρο όπως ψυχολόγοι, μουσικοπαιδαγωγοί, εξειδικευμένοι μουσικοί και νοσηλευτές που διέθεταν απαραίτητα προχωρημένες γνώσεις μουσικής και είχαν ως κύριο αντικείμενο παιδιά ή ενήλικες με ειδικές ανάγκες.

Όμως, την δεκαετία του 1950, στις ΗΠΑ, δημιουργείται μια σύνθετη επιστημονική ομάδα (American Music Therapy Association) η οποία θα αποτελέσει τον πρώτο επίσημο πυρήνα κλινικής εφαρμογής και έρευνας της μουσικοθεραπείας με αξιόλογα, εμφανή θεραπευτικά αποτελέσματα. Θα πρέπει εδώ να αναφέρει κανείς ότι η δημιουργία της ομάδας ΑΜΤΑ βασίσθηκε σε μία απλή κλινική παρατήρηση που έδειχνε ότι σε νοσοκομεία των ΗΠΑ στα οποία νοσηλεύονταν τραυματίες, βετεράνοι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ανάρρωση ασθενών σε θαλάμους που υπήρχε μουσική ήταν ταχύτερη σε σχέση με θαλάμους χωρίς μουσική. Δίχως να εμβαθύνω, θα αναφέρω απλά πως η ΑΜΤΑ χώρισε τη θεραπευτική μουσικοθεραπεία σε δυο είδη και χρησιμοποιούσε κατά περίπτωση, αυτή που ταίριαζε περισσότερο: α) στην ενεργό βιωματική μουσικοθεραπεία (active music therapy) δηλαδή της δραστικής μουσικής ψυχοθεραπείας με την παρουσία ενός ειδικευμένου μουσικοθεραπευτή και β) στην παθητική δεκτική μουσικοθεραπεία (receptive music therapy) δηλαδή την απλή ακρόαση μιας μουσικής δημιουργίας, ως θεραπευτικό μέσο.

Την τελευταία δεκαπενταετία, με την πρόοδο της μαγνητικής απεικονιστικής τεχνολογίας, (που σχετίζεται με την νευρωνική δραστηριότητα στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό), έχει γίνει δυνατή η εξονυχιστική έρευνα των επιδράσεων της μουσικής στον ανθρώπινο εγκέφαλο, με συγκλονιστικά αποτελέσματα. Πρόσφατες έρευνες του καθηγητή της νευρολογίας Ντανιέλ Λεβιντίν,έδειξαν ότι η θετική επίδραση της μουσικής στον άνθρωπο συνδέεται με το γεγονός ότι η μουσική οδηγεί τους νευρώνες του πρωτόγονου μέρους του εγκεφάλου να ενεργοποιηθούν προκαλώντας καταρράκτη χημικών επιδράσεων στο νευρικό σύστημα, αποφέροντας ψυχικά και σωματικά οφέλη. Συμπεράσματα πολλών τέτοιων ερευνών έχουν κινητοποιήσει, αισθητά, πολλούς κλινικούς γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων, πού χρησιμοποιούν συχνά τη μουσική ως φάρμακο για την αντιμετώπιση του πόνου, του ψυχοσωματικού στρες, της κατάθλιψης, αλλά και ως μέσο ενίσχυσης του ανοσοβιολογικού συστήματος σε πολλές κατηγορίες ασθενών. Δεν είναι λίγες οι ιατρικές ειδικότητες στις οποίες, τελευταία, εφαρμόζεται και επίσημα πλέον η μουσικοθεραπεία ως συμπληρωματική μορφή θεραπευτικής αγωγής. Από το 1950, ήδη, η μουσικοθεραπεία διδάσκεται επίσημα ως αυθύπαρκτος κλάδος σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου (Colombia, Berklee, Michigan κ.α.)

Ουσιαστική εφαρμογή, (όχι απαραίτητα ψυχοχαλαρωτικής), της μουσικοθεραπείας στην ιατρική, εκτός των προαναφερθέντων, γίνεται και στις μονάδες νεογνών και προώρων βρεφών, στις χειρουργικές αίθουσες, στις αίθουσες τοκετών, στη μετεγχειρητική ανάρρωση, στην ανακουφιστική θεραπεία καρκινοπαθών, στις μονάδες εντατικής θεραπείας καρδιοπαθών, στην αντιμετώπιση καταθλιπτικών ασθενών, στους ασθενείς με νόσο Aλτσχάιμερ, στη βελτίωση επικοινωνίας ψυχιατρικών ασθενών και σε πολλές άλλες.

Είναι εμφανές ότι η μουσική, η γλώσσα της ψυχής και των συναισθημάτων, λειτουργεί θεραπευτικά στην πρωτογενή ψυχοσωματική ανάρρωση και μπορεί συνεπώς και επιστημονικά πλέον αποδεδειγμένα, να παίξει σημαντικότατο επικουρικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση.

Είναι αδιαμφισβήτητο, ότι οι μύθοι και οι δοξασίες γύρω από τις θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής εμφανίστηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια και παρουσίασαν κοινά στοιχεία σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς.

Παράλληλα είναι γνωστό ότι πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες διαπίστωσαν τη θεραπευτική επίδραση της μουσικής στον άνθρωπο.

Ο σπουδαίος Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής, Πυθαγόρας, εξετάζοντας τη σχέση των μουσικών ήχων και αριθμών, διαπίστωσε ότι οι αριθμοί που καθορίζουν την αρμονία ενός διατεταγμένου υλικού κόσμου παίζουν τον ίδιο σπουδαίο ρόλο και στην τέχνη της μουσικής. Παρατήρησε, μάλιστα, ότι οι ίδιες μαθηματικές αναλογίες που καθορίζουν τα βασικά μουσικά διαστήματα, διέπουν και τις σωματομετρικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος αλλά και όλων των άλλων φυσικών δημιουργιών όπως π.χ. των φύλλων των δένδρων, των φτερών των πουλιών και πλείστων άλλων φυσικών δομών.

Υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες ότι η σχολή των Πυθαγορείων χρησιμοποιούσε μουσικούς ήχους για τη θεραπεία διάφορων ασθενειών. Βασίζονταν στην άποψη ότι η αρμονία της μουσικής μπορεί να αποκαταστήσει την διαταραγμένη ψυχοσωματική ισορροπία του ανθρώπινου σώματος. Η ιδιότητα της μουσικής να θεραπεύει και η ισχυρή της επίδραση στη ψυχή, τονίζεται, επίσης ιδιαίτερα, από τον Πλάτωνα σε πολλά έργα του (Πολιτεία, Νόμοι, Τίμαιος). Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ο πρώτος επίσημος ‘’ συνταγογράφος’’ μουσικής της αρχαιότητας αφού, μεταξύ άλλων, προτείνει συγκεκριμένες θεραπευτικές αρχαίες μουσικές κλίμακες που βασίζονται κυρίως στο αρχαίο Ελληνικό μουσικό ήθος της μελωδίας και των αρμονιών, για κάθε περίπτωση ψυχικής και σωματικής ασθένειας. Μάλιστα, ο Θεόφραστος, μαθητής του Αριστοτέλη, πίστευε στην ιδιότητα της μουσικής να θεραπεύει ακόμη και σωματικούς πόνους. Αναφέρει, σε σύγγραμμα του, ότι όσοι πάσχουν στα ισχία, μπορούν να θεραπευθούν ακούγοντας μελωδίες ‘’φρυγικής αρμονίας’’ (μουσική κλίμακα) στον αυλό.

Έως και τα μέσα του 20ου αιώνα οι επιστήμονες δεν είχαν συστηματικά παρατηρήσει και μελετήσει τις επιδράσεις της μουσικής στον ανθρώπινο οργανισμό. Στην μουσική θεραπεία, αρχικά, στράφηκαν επιστήμονες από τον μη ιατρικό χώρο όπως ψυχολόγοι, μουσικοπαιδαγωγοί, εξειδικευμένοι μουσικοί και νοσηλευτές που διέθεταν απαραίτητα προχωρημένες γνώσεις μουσικής και είχαν ως κύριο αντικείμενο παιδιά ή ενήλικες με ειδικές ανάγκες.

Όμως, την δεκαετία του 1950, στις ΗΠΑ, δημιουργείται μια σύνθετη επιστημονική ομάδα (American Music Therapy Association) η οποία θα αποτελέσει τον πρώτο επίσημο πυρήνα κλινικής εφαρμογής και έρευνας της μουσικοθεραπείας με αξιόλογα, εμφανή θεραπευτικά αποτελέσματα. Θα πρέπει εδώ να αναφέρει κανείς ότι η δημιουργία της ομάδας ΑΜΤΑ βασίσθηκε σε μία απλή κλινική παρατήρηση που έδειχνε ότι σε νοσοκομεία των ΗΠΑ στα οποία νοσηλεύονταν τραυματίες, βετεράνοι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ανάρρωση ασθενών σε θαλάμους που υπήρχε μουσική ήταν ταχύτερη σε σχέση με θαλάμους χωρίς μουσική. Δίχως να εμβαθύνω, θα αναφέρω απλά πως η ΑΜΤΑ χώρισε τη θεραπευτική μουσικοθεραπεία σε δυο είδη και χρησιμοποιούσε κατά περίπτωση, αυτή που ταίριαζε περισσότερο: α) στην ενεργό βιωματική μουσικοθεραπεία (active music therapy) δηλαδή της δραστικής μουσικής ψυχοθεραπείας με την παρουσία ενός ειδικευμένου μουσικοθεραπευτή και β) στην παθητική δεκτική μουσικοθεραπεία (receptive music therapy) δηλαδή την απλή ακρόαση μιας μουσικής δημιουργίας, ως θεραπευτικό μέσο.

Την τελευταία δεκαπενταετία, με την πρόοδο της μαγνητικής απεικονιστικής τεχνολογίας, (που σχετίζεται με την νευρωνική δραστηριότητα στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό), έχει γίνει δυνατή η εξονυχιστική έρευνα των επιδράσεων της μουσικής στον ανθρώπινο εγκέφαλο, με συγκλονιστικά αποτελέσματα. Πρόσφατες έρευνες του καθηγητή της νευρολογίας Ντανιέλ Λεβιντίν,έδειξαν ότι η θετική επίδραση της μουσικής στον άνθρωπο συνδέεται με το γεγονός ότι η μουσική οδηγεί τους νευρώνες του πρωτόγονου μέρους του εγκεφάλου να ενεργοποιηθούν προκαλώντας καταρράκτη χημικών επιδράσεων στο νευρικό σύστημα, αποφέροντας ψυχικά και σωματικά οφέλη. Συμπεράσματα πολλών τέτοιων ερευνών έχουν κινητοποιήσει, αισθητά, πολλούς κλινικούς γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων, πού χρησιμοποιούν συχνά τη μουσική ως φάρμακο για την αντιμετώπιση του πόνου, του ψυχοσωματικού στρες, της κατάθλιψης, αλλά και ως μέσο ενίσχυσης του ανοσοβιολογικού συστήματος σε πολλές κατηγορίες ασθενών. Δεν είναι λίγες οι ιατρικές ειδικότητες στις οποίες, τελευταία, εφαρμόζεται και επίσημα πλέον η μουσικοθεραπεία ως συμπληρωματική μορφή θεραπευτικής αγωγής. Από το 1950, ήδη, η μουσικοθεραπεία διδάσκεται επίσημα ως αυθύπαρκτος κλάδος σε πολλά πανεπιστήμια του κόσμου (Colombia, Berklee, Michigan κ.α.)

Ουσιαστική εφαρμογή, (όχι απαραίτητα ψυχοχαλαρωτικής), της μουσικοθεραπείας στην ιατρική, εκτός των προαναφερθέντων, γίνεται και στις μονάδες νεογνών και προώρων βρεφών, στις χειρουργικές αίθουσες, στις αίθουσες τοκετών, στη μετεγχειρητική ανάρρωση, στην ανακουφιστική θεραπεία καρκινοπαθών, στις μονάδες εντατικής θεραπείας καρδιοπαθών, στην αντιμετώπιση καταθλιπτικών ασθενών, στους ασθενείς με νόσο Aλτσχάιμερ, στη βελτίωση επικοινωνίας ψυχιατρικών ασθενών και σε πολλές άλλες.

Είναι εμφανές ότι η μουσική, η γλώσσα της ψυχής και των συναισθημάτων, λειτουργεί θεραπευτικά στην πρωτογενή ψυχοσωματική ανάρρωση και μπορεί συνεπώς και επιστημονικά πλέον αποδεδειγμένα, να παίξει σημαντικότατο επικουρικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση.

Σωτήρης Κυπραίος

Σωτήρης Κυπραίος

E-mail Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Argo Kalymnos