Kάτι με πιάνει τέτοιες μέρες και σκέφτομαι, ένα κουσούρι που έχω από παλιά και δεν λέει να με εγκαταλείψει, όπως ο πόνος επανέρχεται στο γνώριμο του σημείο κάθε φορά που αλλάζει ο καιρός.

  Κι όπως αλλάζει ο καιρός, αλλάζει κι ο Χρόνος κι αλλάζουμε μαζί του κι εμείς λίγο –πολύ είτε το θέλουμε είτε όχι. Νέοι στόχοι, νέα όνειρα, ή και παλιά ανακυκλωμένα, πολλές ελπίδες, ακόμα πιο πολλές ευχές και πάει λέγοντας. Πόσες από αυτές τις ευχές που απλόχερα μοιράζουμε τέτοιες μέρες, πραγματοποιούνται τελικά, δεν ξέρω. Πόσο εξαρτάται από εμάς τους ίδιους αν θα πραγματοποιηθούν τελικά , αυτό κι αν δεν το ξέρω !

  Άλλωστε για άλλη μια φορά έχω την υποψία ότι όσο κι αν το ευχηθούμε και φέτος, ο νέος χρόνος δεν θα είναι μόνο καλός, όπως κι αυτός που έφυγε δεν ήταν μόνο κακός, να μην τον αδικήσω τελείως... Κατά πάσα πιθανότητα, δεν θα έρθει η αγάπη και η ειρήνη σε όλο τον κόσμο και δυστυχώς θα συνεχίσουν να υπάρχουν ακόμα παιδάκια που θα πεινάνε και θα κρυώνουν, ενώ δεν φταίνε σε τίποτα.

  Όχι δεν έχω καμία πρόθεση να χαλάσω «τη γιορτή» μέρες που είναι, ούτε υποφέρω από αθεράπευτη κρίση απαισιοδοξίας. Κρίση ρεαλισμού θα την έλεγα μάλλον, από αυτές που –σπανίως- μου συμβαίνουν όταν αναρωτιέμαι για παράδειγμα, γιατί αφού είμαστε τόσο καλοπροαίρετοι κι ευχόμαστε όλοι με τόσο ζήλο τέτοιες μέρες, αυτά που ευχόμαστε…μένουν σχεδόν πάντα ευχές. Οπότε λέω δεν μπορεί, κάτι άλλο θα πρέπει να συμβαίνει και μας το κρύβουν. Μια αλήθεια πιο βαθιά, κρυμμένη ίσως στα βάθη των αιώνων...

  Κι αν θυμηθώ τους αρχαίους τραγικούς, με τους οποίους είμαστε φίλοι από παλιά, το ερώτημα παραμένει πάντα το ίδιο βαρύ, διαχρονικό κι αναπάντητο για το ποιος αποφασίζει τελικά για την πορεία της ζωής. Είναι άραγε ο ίδιος ο άνθρωπος με τη λογική, τις δυνάμεις και την ισχυρή του βούλησή  που καθορίζει το μέλλον του, ή μήπως υπάρχει μια ανώτερη δύναμη που τον καθοδηγεί σε μια πορεία ήδη προδιαγεγραμμένη, στην οποία ο ίδιος φαίνεται να έχει πολύ λίγα περιθώρια παρέμβασης τελικά;

  Είναι αρκετές οι προσωπικές μας δυνάμεις  για να διαμορφώσουν τη ζωή μας όπως ακριβώς την ονειρευόμαστε και την σχεδιάζουμε, ή είμαστε απλώς «όργανα» μιας πανάρχαιας νομοτέλειας, καταδικασμένοι να ακολουθούμε τα βήματα που ορίζει για μας ένας Θεός, μια μοίρα, ένα κισμέτ... Αρκεί πάντα η λογική μας και ένα master plan, για να μεγαλουργήσουμε ή μήπως υπάρχουν άλλες δυνάμεις που παρεμβαίνουν στην πορεία και μπορεί να μας χαλάσουν τη συνταγή;

  Ή αλλιώς, όπως το θέτει ο ιδιοφυής κι αγαπημένος μου Γούντι Άλλεν στη γνωστή ταινία –από όπου και ο τίτλος δανεισμένος από την ορολογία του τένις- υπάρχει εκείνη η στιγμή στο παιχνίδι όπου η μπάλα μπορεί να περάσει το δίχτυ και να κερδίσεις, ή να μην το περάσει κι απλά να χάσεις... Όσο κι αν το θέλησες, όσο κι αν το προσπάθησες, όσο καλός παίχτης κι αν είσαι τελικά…. Εδώ μάλλον κρύβεται ο θρίαμβος του τυχαίου. Κι όσο ενοχλητικό κι αν είναι, το μόνο που σου μένει εκείνη τη στιγμή, είναι απλά να το δεχτείς. Ένας παράγοντας που κάποιες φορές υποτιμούμε πόσο καθοριστικός μπορεί να αποδειχθεί για την πορεία ενός παιχνιδιού,  όπως αυτού της ζωής μας .

   Τέλος πάντων, δεν θα επιχειρήσω τώρα φυσικά σε καμία περίπτωση να δώσω απαντήσεις στα αμείλικτα και πανάρχαια υπαρξιακά ερωτήματα, τέτοια ευθύνη δεν αναλαμβάνω εν όψει 2014.

  Απλά μου έρχεται στο μυαλό κάτι που διάβασα πολύ πρόσφατα κι αποτελεί ούτως ή άλλως την καλύτερη απάντηση που θα μπορούσε να υπάρξει κι ίσως το καλύτερο όπλο για να αποδεχθεί κανείς και να απαντήσει ισάξια στις προκλήσεις μιας νέας χρονιάς που μας περιμένει και -κυρίως- στους αστάθμητους παράγοντες που ενίοτε μας χαλάνε τα σχέδια και παίζουν θρασύτατα με τα νεύρα μας : «Μην καταδέχεσαι να ρωτήσεις αν θα νικήσουμε, ή αν θα νικηθούμε. Απλά πολέμα…»  Ο Καζαντζάκης σε όλο του το μεγαλείο, πάντα ανυπέρβλητα διαχρονικός και επίκαιρος.

Καλή Χρονιά σε όλους και καλές αντοχές.

   Η αλήθεια είναι ότι προσπάθησα αρκετά να αποφύγω αυτό το κείμενο. Είχα την κρυφή ελπίδα ότι οι καταιγιστικές καθημερινές εξελίξεις κάθε είδους, θα ξόρκιζαν κάπως την επικαιρότητά του δίνοντας μου παράλληλα την ευκαιρία να αναδείξω μια διαφορετική, πιο φωτεινή ίσως πλευρά της ζωής…

   Όμως τελικά η αληθινή ζωή είναι αυτή που ζούμε όσο περιμένουμε και ελπίζουμε ότι θα συμβούν όλα αυτά που θα θέλαμε να ζούμε… Κι έτσι η επικαιρότητά του επανήλθε με τρόπο τόσο πιεστικό, που δεν μπορώ πια να αγνοήσω.

   Σαν σκηνές από ταινία παρακολουθούμε για άλλη μια φορά την αναβίωση ενός εφιαλτικού και αιματηρού κύκλου βίας. Ένας φαύλος κύκλος, που φαίνεται διαρκώς να γιγαντώνεται και να παρασύρει στη δίνη του το πιο δημιουργικό κομμάτι της κοινωνίας μας, τους νέους. Περιστατικά που μπορεί να ποικίλουν από συμπλοκές για φαινομενικά ασήμαντες αφορμές, έως και στημένες δολοφονικές επιθέσεις, το μόνο που αποδεικνύουν είναι τον εθισμό μιας κοινωνίας στη χρήση -κάθε είδους και διαβάθμισης- βίας  ακόμα και στην αφαίρεση της ίδιας της ανθρώπινης ζωής.

   Δεν θα εξετάσω εδώ ποια ξένα ή εγχώρια κέντρα μπορεί να επιδιώκουν στην παρούσα φάση μια τέτοιου είδους κοινωνική αναταραχή και αποσταθεροποίηση, και ποιοί μπορεί να επωφελούνται από όλα αυτά. Φαντάζομαι όμως, ότι τέτοιου «ενδιαφέροντος» κύκλοι πάντα υπήρχαν υπάρχουν και θα υπάρχουν, εντός ή εκτός. Το θέμα είναι κατά πόσο μπορούν πια να βρίσκουν κοινωνικά ερείσματα και πρόσφορο έδαφος για να ευδοκιμήσουν και να εκφραστούν αυτού του είδους οι ιδεολογίες και οι πρακτικές που τις χαρακτηρίζουν.

   Είχε την τύχη η δική μου γενιά, να μη ζήσει σε καθεστώτα ανελευθερίας και ολοκληρωτισμού. Αυτά συνήθως τα ακούμε από αφηγήσεις μεγαλυτέρων, τα παρακολουθούμε (όσοι τα παρακολουθούν δηλαδή) από επετειακά αφιερώματα στην τηλεόραση και ενίοτε τα θεωρούμε πολύ μακρινά, υπερβολικά, ίσως ακόμα και «γραφικά» κάποιες φορές. Είχαμε την ευκαιρία να ανατραφούμε με τα ιδανικά της κοινωνικής ισότητας, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας της σκέψης και του λόγου. Μια ελευθερία που μάλλον μας «κούρασε», αφού φθάσαμε να τη θεωρούμε από υπερβολικά δεδομένη έως πρακτικά άχρηστη.

   Αυτή λοιπόν η επί της ουσίας και της καθημερινότητας απαξίωση κάθε δημοκρατικής αξίας, αυτή η ισοπέδωση, η αίσθηση του «όλοι ίδιοι είναι» που εντέχνως από κάποιους καλλιεργήθηκε και πολύ άνετα από πολλούς υιοθετήθηκε, έδωσε ένα πρώτης τάξεως πρόσφορο έδαφος στην «κρίση» και τα παρελκόμενά της.

   Θεώρησαν κάποιοι ότι οι απαντήσεις «δια πάσαν νόσον», βρίσκονται ξαφνικά στα «άκρα»…. Οι λύσεις στα οικονομικά προβλήματα, οι ευκαιρίες στα κοινωνικά και επαγγελματικά αδιέξοδα, έμοιαζε να πηγάζουν μέσα  από τον καταγγελτικό και πολλές φορές εμπρηστικό λόγο των άκρων και όσων αλληθωρίζουν προς αυτά με ευνόητους ψηφοθηρικούς σκοπούς. Η αγανάκτηση και το αδιέξοδο μεταφράσθηκαν πολύ εύκολα σε ψήφο εμπιστοσύνης προς αμφιλεγόμενα «μορφώματα», χωρίς να αναζητούνται άλλου είδους εγγυήσεις και προαπαιτούμενα.

   Ήταν λοιπόν μοιραίο και επόμενο αυτή η καλλιέργεια ακραίων αντιλήψεων και πρακτικών, η μηδενική κοινωνική ανεκτικότητα να επιφέρει κάποια στιγμή και τις ανάλογες κοινωνικές εκρήξεις, σκηνές μισαλλοδοξίας, δολοφονικές επιθέσεις και γενικότερη αναπαραγωγή της βίας σε κάθε μορφή της.  

   Θα τολμήσω να πω ότι δεν είναι όμως μόνο η κρίση που ευθύνεται για τα φαινόμενα αυτά. Ας μη γελιόμαστε, η κρίση υπήρξε απλά η αφορμή. Η έννοια της βίας βρίσκεται δυστυχώς ή ευτυχώς βαθιά ριζωμένη -ή όχι- στην ιδιοσυγκρασία του καθενός από εμάς, ανάλογα με τις εμπειρίες και τις προσλαμβάνουσες που τον έχουν διαμορφώσει. Αποτελεί μια εν  δυνάμει αντίδραση, ίσως και στάση ζωής, ακόμα κι όταν αυτή  δεν εκδηλώνεται .

   Η βία έχει ρίζες, στις πρώτες εμπειρίες ενός μικρού παιδιού. Στην λεκτική ή ψυχολογική καταπίεση  που μπορεί αυτό να υφίσταται, ακόμα και μέσα στο «προστατευμένο» οικογενειακό περιβάλλον, αδιάφορο για ποιους λόγους. Συνθήκες που μπορούν να διαμορφώσουν σε μεγάλο βαθμό την ιδιοσυγκρασία ενός –εν δυνάμει – βίαιου ενήλικου. Ή ακόμα ενός απαξιωτικού και αδιάφορου αυριανού πολίτη, που εύκολα θα αναζητήσει λύσεις εκεί που δεν υπάρχουν εκχωρώντας τα -κατά τα άλλα-ευγενή ιδανικά του .

   Η βία έχει ρίζες και στα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσης. Εκεί όπου το παιδί μπορεί να έρθει για πρώτη φορά αντιμέτωπο με συναισθήματα απογοήτευσης, ματαίωσης, ακόμα και με τη σκληρότητα των συνομηλίκων του μέσω της περιθωριοποίησης και του κοινωνικού αποκλεισμού, που όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο έντονα μπορεί να εκφράζεται κάποιες φορές ακόμα και μέσα στο «ελεγχόμενο» σχολικό περιβάλλον . Σε τέτοιες συνθήκες μπορεί εύκολα να αναπτυχθούν οι πρώτες τάσεις αντίδρασης και εκδίκησης προς το κάθε είδους «κατεστημένο».

   Η βία μπορεί ακόμα να έχει βαθιές ρίζες και στην καθημερινότητα του επαγγελματικού στίβου και την αναξιοκρατία που τον χαρακτηρίζει. Οι μάταιες προσπάθειες επαγγελματικής αποκατάστασης, οι οριζόντιες απολύσεις που πρόσφατα μπήκαν δυναμικά στη ζωή μας, η παντελής απουσία αξιολόγησης  που ευνοεί μόνο τους κολλητούς κάθε συστήματος, είναι συνθήκες που διαμορφώνουν μια εξαιρετικά βίαιη προς τον ψυχισμό του ατόμου πραγματικότητα, όσο κι αν αυτό δεν γίνεται αντιληπτό εκ πρώτης όψεως. Αυτές οι συνθήκες είναι που θα δημιουργήσουν και θα εδραιώωσουν στην ψυχολογία του ατόμου, τις τάσεις απαξίωσης και ισοπέδωσης των πάντων, αφού πρώτα έχει ισοπεδωθεί το ίδιο. Από εκεί και πέρα,  ο δρόμος πια οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια  σε κάθε είδους κοινωνική αντίδραση,  και γενικότερη παραβατικότητα.

   Δυστυχώς ή ευτυχώς, η πραγματικότητα διαμορφώνεται κάπως έτσι είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι.  Δυστυχώς γιατί φυσικά δεν μας αξίζει μια τόσο σκληρή πραγματικότητα. Ευτυχώς, γιατί όσο ο παράγοντας άνθρωπος μπορεί να έχει δυνατότητα παρέμβασης και να κάνει τη διαφορά, θα υπάρχει πάντα Ελπίδα.  Ωστόσο,  για να γυρίσει ο ήλιος, θέλει δουλειά πολλή…

   Η αλήθεια είναι ότι προσπάθησα αρκετά να αποφύγω αυτό το κείμενο. Είχα την κρυφή ελπίδα ότι οι καταιγιστικές καθημερινές εξελίξεις κάθε είδους, θα ξόρκιζαν κάπως την επικαιρότητά του δίνοντας μου παράλληλα την ευκαιρία να αναδείξω μια διαφορετική, πιο φωτεινή ίσως πλευρά της ζωής.

  Δεν ξέρω πόσοι πέρασαν φέτος ένα ξέγνοιαστο καλοκαίρι...

   Δεν είμαι καν σίγουρη αν υπάρχουν ακόμα εκείνα τα καλοκαίρια, όπου το μόνο που μας απασχολούσε ήταν ο ήλιος, η θάλασσα άντε και τα παγωτά… Ίσως και τότε να ζούσαμε σε μια ψευδαίσθηση ξεγνοιασιάς και ασφάλειας, που απλά διαλύθηκε με τη μετάβασή μας στον θαυμαστό κόσμο της ενήλικης πραγματικότητας.

   Εν πάσει περιπτώσει, το καλοκαίρι  έτσι όπως ήρθε έφυγε κιόλας. Με ένταση σε όλα τα μέτωπα, με αναστάτωση σε όλα τα επίπεδα, με κινητικότητες και διαθεσιμότητες, με απολύσεις και περικοπές. Μόνο χαλαρό και ξέγνοιαστο που δεν ήταν πάντως.

   Η τράπουλα ξαναμοιράζεται σε όλα τα επίπεδα, το σκηνικό αλλάζει παντού, τα δεδομένα αλλάζουν σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής μας και καθένας προσπαθεί από κάπου να κρατηθεί και να επαναπροσδιορίσει τη θέση και την υπόστασή του.

   Θεωρητικά, κάθε αλλαγή είναι –συνήθως- καλή. Δίνει στα πράγματα και τις καταστάσεις μια νέα δημιουργική ώθηση, ταράζει τα λιμνάζοντα ύδατα  και οδηγεί στην κατάκτηση νέων κορυφών, φέρνοντας έναν πολύτιμο αέρα ανανέωσης. Συνήθως…

   Δεν είμαι σίγουρη όμως κατά πόσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό, όταν επιβάλλεται μέσω της νέας γνώριμης μεθόδου του «ξαφνικού θανάτου». Όταν η όποια αλλαγή που αφορά ολόκληρες κοινωνικές ομάδες εξαγγέλλεται και εφαρμόζεται μέσα σε μια νύχτα, χωρίς κανένα υπόβαθρο, χωρίς εναλλακτικές, χωρίς δεύτερη κουβέντα και –πολύ φοβάμαι- χωρίς ιδιαίτερο σχεδιασμό. Εδώ απλά, δεν υπάρχει πια χρόνος και γι αυτό δεν υπάρχουν  και Plan- B. Απλά φεύγεις κι όπου σε βγάλει.

   Κι έρχεται ένας Σεπτέμβρης όπου συνήθως ξαναζεσταίνεται η κρατική μηχανή, και τα σχολεία ανοίγουν. Μόνο που φέτος η κρατική μηχανή βρίσκεται σε στάδιο παράλυσης, τα σχολεία άνοιξαν απλά και μόνο για να κλείσουν και όλες οι επαγγελματικές τάξεις είναι στον δρόμο διεκδικώντας μια χαμένη αξιοπρέπεια αν μη τι άλλο… Μια αναταραχή σε όλα τα μέτωπα της εργασίας και της εκπαίδευσης, που δεν ξέρω πια κατά πόσο συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων του όποιου μνημονίου, στην ανάπτυξη και πάνω απ΄όλα στο .…πρωτογενές πλεόνασμα.

   Δεν αμφιβάλλει κανείς ότι ο εξορθολογισμός ήταν και είναι απολύτως απαραίτητος  σε όλο το φάσμα της δημόσιας διοίκησης, όπως ακριβώς και στην εκπαίδευση, σε αυτή τη χώρα που επί δεκαετίες ολόκληρες λειτουργεί με τριτοκοσμικές διαδικασίες και δήθεν ευρωπαϊκό περίβλημα. Πώς όμως μπορείς να μεταλλάξεις από τη μια στιγμή στην άλλη μια χώρα και να την μετατρέψεις από μπανανία σε Ελβετία; Μακάρι να ήταν τόσο απλό ! Οι βεβιασμένες κινήσεις δημιουργούν μοιραία έντονες αντιδράσεις και πυροδοτούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη , όχι άδικα πάντως.

   Κι αναρωτιέμαι αφελώς…Όταν διαλύεις την εκπαίδευση μιας χώρας με το όποιο σκεπτικό, τις όποιες αιτίες ή αφορμές ίσως καλύτερα, πού ακριβώς την οδηγείς; Σε ποια πρόοδο και ποια ανάπτυξη; Σε ποια άνθιση και ποια ανταγωνιστικότητα;  Τι θέση της αναγνωρίζεις και της επιφυλάσσεις στη νέα πραγματικότητα ;

   Δεν θα προχωρήσω σε υπερβολικά σενάρια και θεωρίες συνομωσίας από αυτές που δήθεν «απεργάζονται τα ξένα κέντρα» για τον αφελληνισμό της χώρας και άλλα ρομαντικά. Όχι γιατί δεν τα απεργάζονται, αλλά γιατί μια χαρά τα έχουμε καταφέρει και μόνοι μας να απαξιώσουμε τη χώρα και τους εαυτούς μας, να υποβαθμίσουμε την παρεχόμενη εκπαίδευση, να συρρικνώσουμε ένα σπουδαίο πολιτισμό και να καταλήξουμε εν τέλει θλιβερό απολίθωμα μιας άλλοτε ηγεμονικής παρουσίας. Τι άλλο έχει μείνει να κάνουν τα «ξένα κέντρα» δηλαδή, εκτός από το να εκμεταλλευτούν την κατάσταση προς όφελος τους. Και αυτό κάνουν.

   Παρόλα αυτά, αν πιστέψω τον Ηράκλειτο, ο Πόλεμος είναι πατέρας όλων. Που σημαίνει απλά ότι αυτή η αναταραχή, η σύγκρουση, η πάλη του παλιού με το νέο, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε άλλες ισορροπίες και σε μια νέα βελτιωμένη εκδοχή της πραγματικότητας. Όσο αυτό είναι δυνατό να γίνει. Με πόνο και θυσίες βέβαια, αυτό νομίζω το έχουμε εμπεδώσει ήδη.

  Οι μεταβατικές περίοδοι στην ιστορία, δεν αφήνουν πίσω τους ίχνη και συνήθως προετοιμάζουν το έδαφος για κάτι καλύτερο που ακολουθεί.

  Με λίγα λόγια, αν την βγάλουμε καθαρή μέσα από αυτή την μετάβαση, μπορεί και να τα καταφέρουμε .