Έχει ήδη περάσει ένα ασφαλές χρονικό περιθώριο από την κυβερνητική αλλαγή και όσο κι αν κάποιος μπορεί να απέχει πολύ από τη διάθεση να την αντιπολιτευθεί, από πού να το πιάσει δηλ., δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει τα πρώτα δείγματα γραφής, που δίνουν σαφές το στίγμα και για όσα πρόκειται να ακολουθήσουν.
Με βαριά καρδιά και μηδενική διάθεση παρακολουθώ τις τελευταίες μέρες άλλη μια προεκλογική περίοδο να εκτυλίσσεται, με όλα τα «ποιοτικά» χαρακτηριστικά που τη συνθέτουν. Και νομίζω ότι αυτό συμβαίνει στους περισσότερους.
Σε μια τόσο επιβαρυμένη από διάφορες έννοιες και δυσκολίες καθημερινότητα, το τελευταίο που θέλει κανείς να του απασχολεί το κεφάλι, είναι οι ανούσιοι διαξιφισμοί των κομματικών στρατών.
Γεγονός ωστόσο είναι, ότι -καλώς ή κακώς- βρισκόμαστε για άλλη μια φορά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, για το οποίο καλούμαστε να πάρουμε εξίσου κρίσιμες αποφάσεις. Εν τέλει, το μόνο καλό στην όλη υπόθεση ίσως να είναι, ότι τον τελευταίο καιρό ο «λαός» καλείται να αποφασίζει όλο και πιο συχνά για όσα τον αφορούν. Να κρίνει και να αξιολογεί. Να αναλαμβάνει –εν πάσει περιπτώσει- την ευθύνη που του αναλογεί απέναντι στο μέλλον που τον περιμένει .
Και κάπου εδώ φυσικά αρχίζουν τα δύσκολα.
Πάει καιρός που έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή της προσωπολαγνείας. Ήταν ασύγκριτα πιο εύκολο να «λατρεύεις» ένα πολιτικό ηγέτη, να μαγεύεσαι από τη ρητορική του δεινότητα, να πιστεύεις στο «όραμα» και να κουνάς ευτυχισμένος το σημαιάκι κάτω από το μπαλκόνι ελπίζοντας...
Σημαιάκια, μπαλκόνια και ηγέτες μας τελείωσαν. Οι ελπίδες διαψεύστηκαν και τα οράματα ως επί το πλείστον εξανεμίστηκαν. Η κενή ρητορική έφερε μόνο δεινά, για τα οποία καλούμαστε όλοι να πληρώσουμε -και μάλιστα πολύ ακριβά- το λογαριασμό. Σαν να μας εκδικείται η Ιστορία, για την ελαφρότητα των επιλογών μας και να μας τις τρίβει χαιρέκακα στα μούτρα.
Το τέλος των ειδώλων όμως ήρθε -καθόλου τυχαία φυσικά- να συμπέσει με πολύ κρίσιμες στιγμές για την πορεία του τόπου μας. Στιγμές όπου οι υπόλοιποι λαοί προχωράνε μπροστά κι εμείς ψάχνουμε, κάτω από το ειρωνικό τους βλέμμα, να βρούμε βήμα. Στιγμές όπου η εθνική μας ύπαρξη κινδυνεύει με συρρίκνωση και η εθνική μας ταυτότητα απαξιώνεται και διασύρεται με κάθε ευκαιρία σε όλα τα επίπεδα.
Και τώρα βέβαια καλούμαστε να ευθυγραμμιστούμε βιαίως σε μια πορεία, την οποία θα έπρεπε να είχαμε ακολουθήσει πριν χρόνια. Και καλούμαστε να επιλέξουμε τους διαχειριστές αυτής της κατάστασης.
Με ποια κριτήρια όμως, είναι το θέμα. Αφού οι ηγέτες μας τελείωσαν και τα οράματα χρεοκόπησαν, τι είναι τελικά αυτό που μένει για να κάνει τη διαφορά. Νομίζω ότι αυτό πρέπει καθένας να το απαντήσει μέσα του, πριν πάρει την τελική απόφαση.
Προσωπικά τουλάχιστον έχω καταλήξει στο τι με ενοχλεί .
Δεν ανέχομαι άλλο να βλέπω περιοδεύοντες θιάσους παλαιο-κομματικών απολιθωμάτων να πλησιάζουν την παραμονή κάθε εκλογικής αναμέτρησης τους «ιθαγενείς», για να πουν για ακόμα μια φορά, το γνωστό τους ποίημα.
Με ενοχλεί που μπορούν με τόση άνεση να ξεφτιλίζονται εν όψει μιας θεσούλας στη βουλή ή ακόμα καλύτερα σε ένα κυβερνητικό σχήμα, γιατί κατανοώ απολύτως ότι το «διακύβευμα» είναι τελικά πολύ ελκυστικό για ορισμένους.
Με πειράζει, που ορισμένοι υποτιμούν σε τέτοιο βαθμό τη μνήμη και τη νοημοσύνη του «λαού», προσπαθώντας να του περάσουν το μήνυμα, ότι με το να αναβαπτίζονται στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ, ξεπλένονται από τις αμαρτίες του παρελθόντος και αναγεννώνται ως αθώες περιστερές. Κι έτσι με περισσή άνεση καλούν πλέον τον κόσμο να επιστρέψει στο «σπίτι» για να συνεχίσουν εκείνοι ανενόχλητοι το φαγοπότι τους.
Μου ανακατεύει το στομάχι η ανυπαρξία στοιχειώδους ήθους και ευγένειας στην πολιτική αντιπαράθεση. Η προσπάθεια προσωπικής απαξίωσης του αντιπάλου και η αγωνιώδης αναζήτηση της περιβόητης «ατάκας», που στοχεύοντας στα «ταπεινά» κομματικά ένστικτα της «βάσης», έχει σκοπό την συσπείρωση του κομματικού στρατού. Δεν με αφορά καν και δεν αφορά κανένα στην τελική.
Με σκοτώνει να παρακολουθώ τις στρατιές των ανεγκέφαλων του κομματικού σωλήνα, να προαλείφονται για τις αρχηγικές θέσεις, αναμασώντας απίστευτες βλακείες, απλώς και μόνο επειδή κάτι τέτοιο –προφανώς-προβλέπεται από την κομματική τους επετηρίδα. Αρκετά έχει υποφέρει αυτή η χώρα από ανεγκέφαλα κατασκευάσματα κομματικών επιτελείων. Φτάνει.
Χαίρομαι που όλα αυτά τελειώνουν επιτέλους την Κυριακή. Γιατί θέλω να ελπίζω ότι θα αρχίσει κάτι άλλο. Θέλω να βλέπω θετικούς ανθρώπους με φρέσκα και ασυμβίβαστα μυαλά. Με αξιοπρέπεια και αυτοπεποίθηση. Με ειλικρινή διάθεση για δουλειά και πείσμα για να αλλάξει μια αρρωστημένη -εδώ και δεκαετίες- κατάσταση. Θέλω να ξέρω πως αύριο κάποιος θα παλέψει ειλικρινά για ένα καλύτερο μέλλον και δεν θα παραδοθεί άνευ όρων.
Δεν τρέφω αυταπάτες και δεν με ενδιαφέρει να τσιμπήσω στο παραμύθι κανενός. Δεν με αφορά όμως και να καταδικάσω σε θάνατο κάποιον που αγωνίζεται και κάνει λάθη. Το προτιμώ από τους «αλάνθαστους» βολεμένους που απλά κρίνουν και επικρίνουν. Προτιμώ την ειλικρινή προσπάθεια για να κερδιθεί ένα μέλλον, το οποίο ίσως και να γίνει καλύτερο, παρά τη βεβαιότητα της ήττας.
Γιατί τελικά, μετά το λυκόφως των ειδώλων στο μόνο που μπορεί και πρέπει κανείς να ελπίζει, είναι στην επαναξιολόγηση και στη επιβίωση των αξιών .
Με πολύ περίεργο τρόπο μας άφησε το 2014 και με ακόμα πιο βίαιες διαθέσεις μπήκε ο νέος χρόνος.
Δεν θυμάμαι άλλη φορά σε περίοδο εορτών να κυριαρχούσαν τόσο αντιφατικά συναισθήματα. Από τη μια, η υπερβολική δόση από ευτραφή, γενειοφόρα, κόκκινα ανθρωπάκια, καρικατούρα αγίου, να προωθούν με ζήλο τον καταναλωτικό παροξυσμό των ημερών και από την άλλη η αγωνιώδης προσπάθεια εκατοντάδων συνανθρώπων μας να γλιτώσουν από φωτιά και θάλασσα.
Από τη μια, η εμπορευματοποιημένη και επετειακά επαναλαμβανόμενη επίδειξη φιλανθρωπίας και από την άλλη η αληθινή αλληλεγγύη, η συμπαράσταση, η αυτοθυσία στην πιο δύσκολη στιγμή. Η απόγνωση και η ελπίδα πιασμένες χέρι χέρι στον πιο σκληρό αγώνα επιβίωσης. Έδωσε τα ρέστα του ο παλιός ο χρόνος φεύγοντας, σε ό,τι είχε να κάνει με μοιραία γεγονότα, ναυάγια και αεροπορικές τραγωδίες .
Η αυγή του 2015, μας βρίσκει δυστυχώς ξανά να μετράμε θύματα. Ένα κύμα παρανοϊκών επιθέσεων και θρησκευτικού φανατισμού, που εντελώς απρόκλητα και απροκάλυπτα σκορπά τον θάνατο σε αθώα θύματα και επιδιώκει να επαναφέρει τη μισαλλοδοξία και τον τρόμο στην καθημερινότητα των ευρωπαίων πολιτών. Ο φόβος καθιστά διαχειρίσιμες τις κοινωνίες και αυτό κάποια κέντρα το γνωρίζουν πολύ καλά και φροντίζουν να το χρησιμοποιούν, προκειμένου να προωθήσουν τα φονταμενταλιστικά τους ιδεώδη.
Κάπου μέσα σε όλα αυτά εν τω μεταξύ, χάσαμε και τον Πρόεδρο και βρεθήκαμε ξαφνικά αντί να ψάχνουμε το φλουρί στην βασιλόπιτα, να ψάχνουμε τον καταλληλότερο Πρωθυπουργό. Τουλάχιστον, ήρθε επιτέλους η ώρα να σκάσει λίγο το χειλάκι μας, γιατί ως γνωστό στις εκλογές δίνονται συνήθως τα καλύτερα σώου.
Μόλις λίγες εβδομάδες έχουν συμπληρωθεί από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου και τα έχουμε δει όλα. Γραφικοί γυρολόγοι της πολιτικής να κάνουν άλματα από τα αριστερά στα δεξιά -και το αντίστροφο- με μοναδική ψυχραιμία και φυσικότητα. Όλα μια ιδέα είναι άλλωστε. Ανεξάρτητοι διαμαρτυρόμενοι και… αρειμανίως καταγγέλλοντες τα μνημόνια να τρέχουν να συστρατευθούν με τη μνημονιακή κυβέρνηση, που μετά βδελυγμίας αποκήρυσσαν μέχρι πρότινος, και να φωτογραφίζονται χαμογελαστοί. Όλοι μια παρέα είμαστε σου λέει, κι αν είπαμε μια κουβέντα παραπάνω....
Σκληρά παζάρια να διεξάγονται, πάνω και κάτω από το τραπέζι, ανάμεσα σε υποψήφιους και πολιτικά κόμματα για μια θέση στις εκλογικές λίστες. Τον παραδοσιακό πόλεμο παρασκηνίου σε όλο του το μεγαλείο για την επιλογή των «αρίστων». Αλίμονο αν δεν διαφυλάξουμε άλλωστε τα ιερά και όσια αυτού του τόπου. Την νεκρανάσταση «σωτήρων» του παρελθόντος, που επιθυμούν διακαώς να μας σώσουν ακόμα λίγο, γι αυτό και μόλις είδαν την ευκαιρία μπροστά είπαν να σπεύσουν για να εξασφαλίσουν κι αυτοί μια θέση στο σκηνικό της επόμενης μέρας. Το παν είναι να μπορείς να αυτό-πλασάρεσαι σε αυτή τη ζωή.
Όμως το δυνατότερο σημείο σε αυτή την προεκλογική αναμέτρηση, είναι η εκστρατεία φόβου και τρομοκράτησης που έχει στηθεί και αναπαράγεται σε κάθε ευκαιρία. Αγωνιζόμενοι να γαντζωθούν στις θέσεις τους οι πρωτεργάτες της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα μας, και όλοι εμείς μαζί της, κάνουν το παν για να πείσουν ότι χωρίς αυτούς θα είναι χειρότερα. Πόσα περιθώρια χειροτέρευσης πια έχουμε ακόμα, δεν το γνωρίζω. Εφιαλτικά σενάρια καταστροφής για την επόμενη μέρα, προσπαθούν να απομακρύνουν τον νουνεχή πολίτη από το να διαπράξει το απευκταίο μπροστά στην κάλπη. Η σκληρή λιτότητα μεταμφιέζεται σε αναπτυξιακή πορεία, οι μειώσεις μισθών και συντάξεων γίνονται με μιας αυξήσεις. Μέχρι και ο αγαπημένος μου ΕΝΦΙΑ κινδυνεύει με μείωση ξαφνικά….για τέτοιο τρελό πανηγύρι μιλάμε.
Κι αυτά είναι μόνο τα highlights. Τέτοια καταστροφολογία δεν θυμάμαι να έχω ξαναζήσει άλλη φορά. Από τη μια προπαγανδίζεται το success story και από την άλλη είμαστε έτοιμοι να πέσουμε στον γκρεμό της Ευρώπης και να μας καταθέτουν στεφάνια. Ναι το άκουσα κι αυτό και δεν πίστευα στα ίδια μου τα αυτιά. Γιατί η ανάπτυξη έχει κι αυτή τις προτιμήσεις της. Δεν κάνει με όποιον να ναι…
Μόνο που κάτι δεν υπολογίζουν καλά οι αδίστακτοι εμπνευστές των φθηνών τρομο-σεναρίων. Ο φόβος μπορεί να κάνει τη δουλειά του –που λέγαμε και πριν- στη χειραγώγηση των μαζών για κάποιο διάστημα, δεν αποτελεί ωστόσο οδηγό επιβίωσης. Και δεν μπορεί να αναχαιτίσει για πολύ καιρό τη δίψα του κόσμου για αλλαγή σελίδας. Κι αυτό γιατί με τον φόβο δεν μπορείς να ζήσεις και να δημιουργήσεις. Πολύ απλά, γιατί έχεις πεθάνει και δεν το ξέρεις.
Προσωπικά, μέσα σ’ αυτό το εξαιρετικά νοσηρό κλίμα, αρνούμαι να υποχωρήσω υπό το κράτος του φόβου και της τρομολαγνείας που κάποιοι αγωνίζονται να εδραιώσουν. Κι αυτό γιατί δεν επιτρέπω σε κανένα θλιβερό απολίθωμα της παλαιοκοματίλας να χειραγωγεί τις δικές μου δυνάμεις, για να εξασφαλίσει μια ζεστή θεσούλα και μια ακόμα πιο παχυλή αμοιβή, την επόμενη μέρα. Έπαψα να πιστεύω –εδώ και λίγα χρόνια- σε ιστορίες με δράκους και μπαμπούλες και επιμένω να αγνοώ επιδεικτικά τα φθηνά σενάρια καταστροφής. Προτιμώ να ελπίζω και να αγωνίζομαι για κάτι καλύτερο, από το να φοβάμαι το χειρότερο.
Γι αυτό και διατηρώ μέσα μου την πεποίθηση ότι το βαθύτερο σκοτάδι, αυτό που βρίσκεται μια ανάσα πριν την ανατολή, το διαδέχεται πάντα ένα λαμπερό Φως
Καθώς με κομμένη την ανάσα εδώ και καιρό περιμένουμε να βγει από τον Τύμβο ο Μέγας Αλέξανδρος με όλο του το μεγαλείο και να μας χαιρετήσει, καθώς όλο αυτό το καλοστημένο επικοινωνιακά σίριαλ εθνικής υπερηφάνειας και ανάτασης παίζει καθημερινά και αδιαλείπτως στα δελτία των οκτώ… πιάνω τον εαυτό μου ασυναίσθητα να ψάχνει να εντοπίσει το πολιτιστικό αποτύπωμα του νεοέλληνα.
Πουλάμε τα καλοκαίρια ήλιο και θάλασσα χωρίς καν να μας ανήκουν, επειδή απλώς έτυχε να τα βρούμε άφθονα σε αυτό τον τόπο. Χαιρόμαστε να είμαστε τα «γκαρσόνια της Ευρώπης», κάτι που μερικά χρόνια πριν ακουγόταν ως εφιαλτικό σενάριο για την κατεύθυνση της οικονομικής μας ανάπτυξης. Προσπαθούμε τα τελευταία χρόνια απλώς και μόνο να τη βολέψουμε… Να πληρώσουμε λογαριασμούς, φόρους, έξτρα χαράτσια που κανείς μας δεν καταλαβαίνει από πού και γιατί προέκυψαν, να αντεπεξέλθουμε σε αμέτρητες υποχρεώσεις-υποχρεώσεις-υποχρεώσεις.
Αν θέλαμε να διατηρήσουμε κάτι σε μια κάψουλα του χρόνου για τις επόμενες γενιές, αναρωτιέμαι τι θα ήταν άραγε αυτό… Ίσως μια λίστα με επιφανείς φοροφυγάδες που εδώ και δεκαετίες επιτελούν συστηματικά και ανενόχλητα το έργο τους. Μια ποικιλία από ανίκανους και ανερμάτιστους πολιτικούς κάθε χρώματος και απόχρωσης, που δούλεψαν πολύ σκληρά προκειμένου να αφανίσουν αυτή τη χώρα από το χάρτη, εξυπηρετώντας αναμφίβολα συμφέροντα απολύτως δικά τους. Ίσως ένα μνημόνιο, δείγμα του πόσο εύκολα μπορεί να φτάσει στο οικονομικό τέλμα και την κοινωνική αποσάθρωση μια χώρα, μπορεί μια επαναστατική ρύθμιση για κόκκινα δάνεια ή ακόμα και ένα λογαριασμό του περιβόητου ενφια, ως μνημείο απροκάλυπτης και ληστρικής επιδρομής στις περιουσίες των πολύπαθων μικρομεσαίων. Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι άλλο…
Και δυστυχώς, δεν μπορώ να βρω πού αλλού χτυπά η καρδιά του νεοέλληνα πλέον, εκτός από τα γκισέ των τραπεζών. Άνθρωποι που δούλεψαν και δουλεύουν σκληρά μια ζωή, μαζεύουν ό,τι έχει απομείνει από τις πενιχρές οικονομίες τους και συνωστίζονται με αγωνία στις ουρές προκειμένου να ξε-πληρώσουν την αθλιότητα στην οποία μας έφεραν οι εμπνευσμένοι πολιτικοί ηγέτες που πέρασαν από αυτή τη χώρα.
Αυτοί που τη λεηλάτησαν και ακόμα ξεσκίζουν τις σάρκες της προσπαθώντας να ικανοποιήσουν με κάθε τρόπο, τον αδηφάγο κανιβαλισμό των συνεταίρων δανειστών. Αυτούς που έχουμε τοποθετήσει ως δήθεν θεματοφύλακες των εθνικών μας συμφερόντων κι οι οποίοι απλά περιορίζονται στο να μας μεταφέρουν –ως απλοί υποτακτικοί- τις απαιτήσεις των «εταίρων» μας, στα αμέτρητα τους ταξίδια με το πρωθυπουργικό αεροσκάφος.
Δεν βλέπω πραγματικά πού μπορεί λοιπόν κανείς να εντοπίσει σήμερα το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής. Πού βρίσκει την απαράμιλλη καλλιτεχνική έκφραση, όπως αυτή αποτυπώνεται σε ένα αρχαίο ψηφιδωτό ή στην αισθητική τελειότητα μιας καρυάτιδας. Πού βρίσκεται τελικά θαμμένη η δημιουργική πνοή του νεοέλληνα και ποια αρχαιολογική σκαπάνη θα μπορέσει να την ανασύρει από τα βάθη του τέλματος, δίνοντάς της την ευκαιρία να μεγαλουργήσει…
Ειλικρινά με ανησυχεί που δεν μπορώ να εντοπίσω απαντήσεις σε όλα αυτά. Γι αυτό και η αποκάλυψη των θαμμένων πολιτιστικών θησαυρών του παρελθόντος, μου προκαλεί περισσότερο μελαγχολία από οτιδήποτε άλλο. Για τα περασμένα μεγαλεία που καταναλώνουμε επικοινωνιακά, ως παθητικοί δέκτες, προκειμένου να αντέξουμε την αδυσώπητη φτώχεια που μας περιβάλλει.
Έμεινα συνειδητά μακριά από το προεκλογικό πανηγύρι και το παρακολούθησα από απόσταση ασφαλείας. Προτίμησα να έχω έναν καθαρό απόηχο στα αυτιά μου παρά τον εκκωφαντικό βόμβο της πρώτης γραμμής και τον πυρετό των επιτελείων. Προσπάθησα να ουδετεροποιήσω όσο γίνεται τα μηνύματα, τις πηγές τους και τις προφανείς ή μη σκοπιμότητες που συνήθως εξυπηρετούν.
Δεν ξέρω αν τα κατάφερα, όμως τώρα που το σώου έχει τελειώσει πιστεύω πως μπορώ με βεβαιότητα να διακρίνω τα highlights του αγώνα, τα οποία έδωσαν και το στίγμα σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση .
Οι στρατηγικές. Η Επικοινωνία, αναμφίβολα είναι επιστήμη. Έχει αναχθεί σε τέτοια τουλάχιστον και αυτό σίγουρα αποτελεί άλλο ένα σημείο των καιρών. Αυτό σημαίνει, πως ως επιστήμη διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες και από ένα μίνιμουμ τακτ, για να μην χρησιμοποιήσω την πολυφορεμένη τελευταία «ηθική». Κατά βάση, επιδιώκει την προβολή των δυνατών σημείων του υποψήφιου, τη σκιαγράφηση μιας ελκυστικής κοινωνικής-πολιτικής εικόνας και την μεγαλύτερη δυνατή διείσδυση του μηνύματος αυτού, σε όσο το δυνατόν ευρύτερες κοινωνικές ομάδες, τα γνωστά target groups.
Ωστόσο ελλείψει επικοινωνιολόγων, η δική μας επαρχιώτικη μετάφραση του προεκλογικού σχεδιασμού, συμπυκνώθηκε σε πολλές περιπτώσεις στο σχήμα: διασπείρω φήμες και ανακρίβειες για τον αντίπαλο και περιμένω να αντλήσω πολιτικό όφελος, μέχρις ότου με διαψεύσει η πραγματικότητα . Μια τόσο κοντόφθαλμη και αυτό-καταστροφική τακτική, όχι μόνο δεν μπορεί να αντέξει στην όποια κριτική, αλλά δεν μπορεί και να απαιτεί να την αντιμετωπίσει κανείς με σοβαρότητα.
Η επίκληση του Νέου . Όλοι το διεκδίκησαν μανιωδώς. Πρώην, επόμενοι, ανώνυμοι κι επώνυμοι γενικά...Και είναι λογικό αφού η έννοια του νέου φέρνει μαζί της μια ιδεολογική φρεσκάδα, έναν δυναμισμό, την πηγαία θέληση για δουλειά, για αλλαγή ή και για όλα αυτά μαζί. Τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι. Όμως ορισμένοι έδιναν την εντύπωση παντελούς άγνοιας του όρου, κάτι που σε κάποιες περιπτώσεις κατέληγε σχεδόν κωμικό, καθώς επικαλούνταν την ανανέωση αναπαράγοντας ταυτόχρονα παρωχημένα κλισέ και πρότυπα του τύπου «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια».
Εννοείται πως δεν έχω καμία διάθεση να απαξιώσω κανέναν από τους τρεις αυτούς θεσμούς. Άλλωστε έχουμε όλοι μια πατρίδα, πιστεύουμε σε κάποιο Θεό και προερχόμαστε από μια οικογένεια. Είναι τόσο απλό. Γι αυτό και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ορισμένοι θεώρησαν ότι κατέχουν αυτό το μοναδικό προνόμιο και το προέβαλαν μετά μανίας ως συγκριτικό τους πλεονέκτημα.
Τις εντυπώσεις ωστόσο έκλεψε σε αυτές τις εκλογές η Συναλλαγή . Εξαγορά ψήφων ή συνειδήσεων, επηρεασμός των ψηφοφόρων με κάθε πρόσφορο μέσο, έπαιξαν πολύ στα μέσα με εκατέρωθεν -θολές-καταγγελίες κυρίως μετεκλογικά. Δεν ξέρω κατά πόσο μπορούν όλα αυτά να αποδειχθούν με βεβαιότητα ή αν ανήκουν στη σφαίρα των αστικών μύθων. Δεν ξέρω αν συνέβησαν πρώτη φορά, εάν αφορούν αποκλειστικά και μόνο μια παράταξη ή όλες ανεξαιρέτως και στην τελική δεν μπορώ να ξέρω κατά πόσο επηρέασαν το αποτέλεσμα των εκλογών.
Ένα είναι βέβαιο, ότι η όποια συναλλαγή για να γίνει, θέλει δύο συναλλασσόμενες πλευρές. Κι αν όσα κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα έχουν έστω ψήγματα αλήθειας, τότε αυτό σημαίνει ότι ως κοινωνία είμαστε δυστυχώς πολύ πίσω. Κι αυτό αν μη τι άλλο προκαλεί θλίψη. Κανείς δεν λύνει το βιοποριστικό του πρόβλημα απεμπολώντας την ελεύθερη συνείδησή του και εξυπηρετώντας με τόσο φθηνό τρόπο τα συμφέροντα του όποιου καιροσκόπου.
Εν πάσει περιπτώσει όμως, η αποτίμηση του αποτελέσματος και η εξαγωγή των όποιων συμπερασμάτων, ανήκει σαφώς στα επιτελεία και τις task forces τους. Ωστόσο η αλλαγή νοοτροπίας είναι κάτι που μας αφορά όλους. Έχει να κάνει συνολικά με τον τρόπο που σκεφτόμαστε και λειτουργούμε σε καθημερινή βάση. Είναι απόλυτα συνυφασμένη με τον σεβασμό που επιφυλάσσουμε τόσο στους άλλους όσο και για τον ίδιο μας τον εαυτό και την ευθύνη που αισθανόμαστε ως ενεργές προσωπικότητες για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Εάν εμείς δεν γίνουμε πρώτα η αλλαγή που θέλουμε να δούμε, κανείς δεν πρόκειται να το κάνει για εμάς.
Μια νέα δημοτική αρχή θα αποτελεί πραγματικότητα από τον Σεπτέμβρη. Όμως όσο αφοσιωμένη κι αν είναι στην εξυπηρέτηση του «κοινού καλού», όσο αποτελεσματική κι αν αποδειχθεί στην προώθηση των σχεδιασμών και των προγραμμάτων της, κάτι που όλοι το θέλουμε και το ευχόμαστε, δεν διαθέτει σε καμία περίπτωση το μαγικό ραβδάκι του θαυματοποιού.
Και το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε για τον εαυτό μας και τους άλλους, είναι να την φορτώσουμε με υπερβολικές προσδοκίες και να την περιμένουμε στη γωνία…..
Κάποιος είπε ότι η σιωπή είναι χρυσός. Ομολογώ ότι καλώς ή κακώς το έχω εφαρμόσει στο έπακρο τελευταία.
Kάτι με πιάνει τέτοιες μέρες και σκέφτομαι, ένα κουσούρι που έχω από παλιά και δεν λέει να με εγκαταλείψει, όπως ο πόνος επανέρχεται στο γνώριμο του σημείο κάθε φορά που αλλάζει ο καιρός.
Κι όπως αλλάζει ο καιρός, αλλάζει κι ο Χρόνος κι αλλάζουμε μαζί του κι εμείς λίγο –πολύ είτε το θέλουμε είτε όχι. Νέοι στόχοι, νέα όνειρα, ή και παλιά ανακυκλωμένα, πολλές ελπίδες, ακόμα πιο πολλές ευχές και πάει λέγοντας. Πόσες από αυτές τις ευχές που απλόχερα μοιράζουμε τέτοιες μέρες, πραγματοποιούνται τελικά, δεν ξέρω. Πόσο εξαρτάται από εμάς τους ίδιους αν θα πραγματοποιηθούν τελικά , αυτό κι αν δεν το ξέρω !
Άλλωστε για άλλη μια φορά έχω την υποψία ότι όσο κι αν το ευχηθούμε και φέτος, ο νέος χρόνος δεν θα είναι μόνο καλός, όπως κι αυτός που έφυγε δεν ήταν μόνο κακός, να μην τον αδικήσω τελείως... Κατά πάσα πιθανότητα, δεν θα έρθει η αγάπη και η ειρήνη σε όλο τον κόσμο και δυστυχώς θα συνεχίσουν να υπάρχουν ακόμα παιδάκια που θα πεινάνε και θα κρυώνουν, ενώ δεν φταίνε σε τίποτα.
Όχι δεν έχω καμία πρόθεση να χαλάσω «τη γιορτή» μέρες που είναι, ούτε υποφέρω από αθεράπευτη κρίση απαισιοδοξίας. Κρίση ρεαλισμού θα την έλεγα μάλλον, από αυτές που –σπανίως- μου συμβαίνουν όταν αναρωτιέμαι για παράδειγμα, γιατί αφού είμαστε τόσο καλοπροαίρετοι κι ευχόμαστε όλοι με τόσο ζήλο τέτοιες μέρες, αυτά που ευχόμαστε…μένουν σχεδόν πάντα ευχές. Οπότε λέω δεν μπορεί, κάτι άλλο θα πρέπει να συμβαίνει και μας το κρύβουν. Μια αλήθεια πιο βαθιά, κρυμμένη ίσως στα βάθη των αιώνων...
Κι αν θυμηθώ τους αρχαίους τραγικούς, με τους οποίους είμαστε φίλοι από παλιά, το ερώτημα παραμένει πάντα το ίδιο βαρύ, διαχρονικό κι αναπάντητο για το ποιος αποφασίζει τελικά για την πορεία της ζωής. Είναι άραγε ο ίδιος ο άνθρωπος με τη λογική, τις δυνάμεις και την ισχυρή του βούλησή που καθορίζει το μέλλον του, ή μήπως υπάρχει μια ανώτερη δύναμη που τον καθοδηγεί σε μια πορεία ήδη προδιαγεγραμμένη, στην οποία ο ίδιος φαίνεται να έχει πολύ λίγα περιθώρια παρέμβασης τελικά;
Είναι αρκετές οι προσωπικές μας δυνάμεις για να διαμορφώσουν τη ζωή μας όπως ακριβώς την ονειρευόμαστε και την σχεδιάζουμε, ή είμαστε απλώς «όργανα» μιας πανάρχαιας νομοτέλειας, καταδικασμένοι να ακολουθούμε τα βήματα που ορίζει για μας ένας Θεός, μια μοίρα, ένα κισμέτ... Αρκεί πάντα η λογική μας και ένα master plan, για να μεγαλουργήσουμε ή μήπως υπάρχουν άλλες δυνάμεις που παρεμβαίνουν στην πορεία και μπορεί να μας χαλάσουν τη συνταγή;
Ή αλλιώς, όπως το θέτει ο ιδιοφυής κι αγαπημένος μου Γούντι Άλλεν στη γνωστή ταινία –από όπου και ο τίτλος δανεισμένος από την ορολογία του τένις- υπάρχει εκείνη η στιγμή στο παιχνίδι όπου η μπάλα μπορεί να περάσει το δίχτυ και να κερδίσεις, ή να μην το περάσει κι απλά να χάσεις... Όσο κι αν το θέλησες, όσο κι αν το προσπάθησες, όσο καλός παίχτης κι αν είσαι τελικά…. Εδώ μάλλον κρύβεται ο θρίαμβος του τυχαίου. Κι όσο ενοχλητικό κι αν είναι, το μόνο που σου μένει εκείνη τη στιγμή, είναι απλά να το δεχτείς. Ένας παράγοντας που κάποιες φορές υποτιμούμε πόσο καθοριστικός μπορεί να αποδειχθεί για την πορεία ενός παιχνιδιού, όπως αυτού της ζωής μας .
Τέλος πάντων, δεν θα επιχειρήσω τώρα φυσικά σε καμία περίπτωση να δώσω απαντήσεις στα αμείλικτα και πανάρχαια υπαρξιακά ερωτήματα, τέτοια ευθύνη δεν αναλαμβάνω εν όψει 2014.
Απλά μου έρχεται στο μυαλό κάτι που διάβασα πολύ πρόσφατα κι αποτελεί ούτως ή άλλως την καλύτερη απάντηση που θα μπορούσε να υπάρξει κι ίσως το καλύτερο όπλο για να αποδεχθεί κανείς και να απαντήσει ισάξια στις προκλήσεις μιας νέας χρονιάς που μας περιμένει και -κυρίως- στους αστάθμητους παράγοντες που ενίοτε μας χαλάνε τα σχέδια και παίζουν θρασύτατα με τα νεύρα μας : «Μην καταδέχεσαι να ρωτήσεις αν θα νικήσουμε, ή αν θα νικηθούμε. Απλά πολέμα…» Ο Καζαντζάκης σε όλο του το μεγαλείο, πάντα ανυπέρβλητα διαχρονικός και επίκαιρος.
Καλή Χρονιά σε όλους και καλές αντοχές.
Η αλήθεια είναι ότι προσπάθησα αρκετά να αποφύγω αυτό το κείμενο. Είχα την κρυφή ελπίδα ότι οι καταιγιστικές καθημερινές εξελίξεις κάθε είδους, θα ξόρκιζαν κάπως την επικαιρότητά του δίνοντας μου παράλληλα την ευκαιρία να αναδείξω μια διαφορετική, πιο φωτεινή ίσως πλευρά της ζωής…
Όμως τελικά η αληθινή ζωή είναι αυτή που ζούμε όσο περιμένουμε και ελπίζουμε ότι θα συμβούν όλα αυτά που θα θέλαμε να ζούμε… Κι έτσι η επικαιρότητά του επανήλθε με τρόπο τόσο πιεστικό, που δεν μπορώ πια να αγνοήσω.
Σαν σκηνές από ταινία παρακολουθούμε για άλλη μια φορά την αναβίωση ενός εφιαλτικού και αιματηρού κύκλου βίας. Ένας φαύλος κύκλος, που φαίνεται διαρκώς να γιγαντώνεται και να παρασύρει στη δίνη του το πιο δημιουργικό κομμάτι της κοινωνίας μας, τους νέους. Περιστατικά που μπορεί να ποικίλουν από συμπλοκές για φαινομενικά ασήμαντες αφορμές, έως και στημένες δολοφονικές επιθέσεις, το μόνο που αποδεικνύουν είναι τον εθισμό μιας κοινωνίας στη χρήση -κάθε είδους και διαβάθμισης- βίας ακόμα και στην αφαίρεση της ίδιας της ανθρώπινης ζωής.
Δεν θα εξετάσω εδώ ποια ξένα ή εγχώρια κέντρα μπορεί να επιδιώκουν στην παρούσα φάση μια τέτοιου είδους κοινωνική αναταραχή και αποσταθεροποίηση, και ποιοί μπορεί να επωφελούνται από όλα αυτά. Φαντάζομαι όμως, ότι τέτοιου «ενδιαφέροντος» κύκλοι πάντα υπήρχαν υπάρχουν και θα υπάρχουν, εντός ή εκτός. Το θέμα είναι κατά πόσο μπορούν πια να βρίσκουν κοινωνικά ερείσματα και πρόσφορο έδαφος για να ευδοκιμήσουν και να εκφραστούν αυτού του είδους οι ιδεολογίες και οι πρακτικές που τις χαρακτηρίζουν.
Είχε την τύχη η δική μου γενιά, να μη ζήσει σε καθεστώτα ανελευθερίας και ολοκληρωτισμού. Αυτά συνήθως τα ακούμε από αφηγήσεις μεγαλυτέρων, τα παρακολουθούμε (όσοι τα παρακολουθούν δηλαδή) από επετειακά αφιερώματα στην τηλεόραση και ενίοτε τα θεωρούμε πολύ μακρινά, υπερβολικά, ίσως ακόμα και «γραφικά» κάποιες φορές. Είχαμε την ευκαιρία να ανατραφούμε με τα ιδανικά της κοινωνικής ισότητας, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας της σκέψης και του λόγου. Μια ελευθερία που μάλλον μας «κούρασε», αφού φθάσαμε να τη θεωρούμε από υπερβολικά δεδομένη έως πρακτικά άχρηστη.
Αυτή λοιπόν η επί της ουσίας και της καθημερινότητας απαξίωση κάθε δημοκρατικής αξίας, αυτή η ισοπέδωση, η αίσθηση του «όλοι ίδιοι είναι» που εντέχνως από κάποιους καλλιεργήθηκε και πολύ άνετα από πολλούς υιοθετήθηκε, έδωσε ένα πρώτης τάξεως πρόσφορο έδαφος στην «κρίση» και τα παρελκόμενά της.
Θεώρησαν κάποιοι ότι οι απαντήσεις «δια πάσαν νόσον», βρίσκονται ξαφνικά στα «άκρα»…. Οι λύσεις στα οικονομικά προβλήματα, οι ευκαιρίες στα κοινωνικά και επαγγελματικά αδιέξοδα, έμοιαζε να πηγάζουν μέσα από τον καταγγελτικό και πολλές φορές εμπρηστικό λόγο των άκρων και όσων αλληθωρίζουν προς αυτά με ευνόητους ψηφοθηρικούς σκοπούς. Η αγανάκτηση και το αδιέξοδο μεταφράσθηκαν πολύ εύκολα σε ψήφο εμπιστοσύνης προς αμφιλεγόμενα «μορφώματα», χωρίς να αναζητούνται άλλου είδους εγγυήσεις και προαπαιτούμενα.
Ήταν λοιπόν μοιραίο και επόμενο αυτή η καλλιέργεια ακραίων αντιλήψεων και πρακτικών, η μηδενική κοινωνική ανεκτικότητα να επιφέρει κάποια στιγμή και τις ανάλογες κοινωνικές εκρήξεις, σκηνές μισαλλοδοξίας, δολοφονικές επιθέσεις και γενικότερη αναπαραγωγή της βίας σε κάθε μορφή της.
Θα τολμήσω να πω ότι δεν είναι όμως μόνο η κρίση που ευθύνεται για τα φαινόμενα αυτά. Ας μη γελιόμαστε, η κρίση υπήρξε απλά η αφορμή. Η έννοια της βίας βρίσκεται δυστυχώς ή ευτυχώς βαθιά ριζωμένη -ή όχι- στην ιδιοσυγκρασία του καθενός από εμάς, ανάλογα με τις εμπειρίες και τις προσλαμβάνουσες που τον έχουν διαμορφώσει. Αποτελεί μια εν δυνάμει αντίδραση, ίσως και στάση ζωής, ακόμα κι όταν αυτή δεν εκδηλώνεται .
Η βία έχει ρίζες, στις πρώτες εμπειρίες ενός μικρού παιδιού. Στην λεκτική ή ψυχολογική καταπίεση που μπορεί αυτό να υφίσταται, ακόμα και μέσα στο «προστατευμένο» οικογενειακό περιβάλλον, αδιάφορο για ποιους λόγους. Συνθήκες που μπορούν να διαμορφώσουν σε μεγάλο βαθμό την ιδιοσυγκρασία ενός –εν δυνάμει – βίαιου ενήλικου. Ή ακόμα ενός απαξιωτικού και αδιάφορου αυριανού πολίτη, που εύκολα θα αναζητήσει λύσεις εκεί που δεν υπάρχουν εκχωρώντας τα -κατά τα άλλα-ευγενή ιδανικά του .
Η βία έχει ρίζες και στα χρόνια της σχολικής εκπαίδευσης. Εκεί όπου το παιδί μπορεί να έρθει για πρώτη φορά αντιμέτωπο με συναισθήματα απογοήτευσης, ματαίωσης, ακόμα και με τη σκληρότητα των συνομηλίκων του μέσω της περιθωριοποίησης και του κοινωνικού αποκλεισμού, που όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο έντονα μπορεί να εκφράζεται κάποιες φορές ακόμα και μέσα στο «ελεγχόμενο» σχολικό περιβάλλον . Σε τέτοιες συνθήκες μπορεί εύκολα να αναπτυχθούν οι πρώτες τάσεις αντίδρασης και εκδίκησης προς το κάθε είδους «κατεστημένο».
Η βία μπορεί ακόμα να έχει βαθιές ρίζες και στην καθημερινότητα του επαγγελματικού στίβου και την αναξιοκρατία που τον χαρακτηρίζει. Οι μάταιες προσπάθειες επαγγελματικής αποκατάστασης, οι οριζόντιες απολύσεις που πρόσφατα μπήκαν δυναμικά στη ζωή μας, η παντελής απουσία αξιολόγησης που ευνοεί μόνο τους κολλητούς κάθε συστήματος, είναι συνθήκες που διαμορφώνουν μια εξαιρετικά βίαιη προς τον ψυχισμό του ατόμου πραγματικότητα, όσο κι αν αυτό δεν γίνεται αντιληπτό εκ πρώτης όψεως. Αυτές οι συνθήκες είναι που θα δημιουργήσουν και θα εδραιώωσουν στην ψυχολογία του ατόμου, τις τάσεις απαξίωσης και ισοπέδωσης των πάντων, αφού πρώτα έχει ισοπεδωθεί το ίδιο. Από εκεί και πέρα, ο δρόμος πια οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε κάθε είδους κοινωνική αντίδραση, και γενικότερη παραβατικότητα.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, η πραγματικότητα διαμορφώνεται κάπως έτσι είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι. Δυστυχώς γιατί φυσικά δεν μας αξίζει μια τόσο σκληρή πραγματικότητα. Ευτυχώς, γιατί όσο ο παράγοντας άνθρωπος μπορεί να έχει δυνατότητα παρέμβασης και να κάνει τη διαφορά, θα υπάρχει πάντα Ελπίδα. Ωστόσο, για να γυρίσει ο ήλιος, θέλει δουλειά πολλή…
Η αλήθεια είναι ότι προσπάθησα αρκετά να αποφύγω αυτό το κείμενο. Είχα την κρυφή ελπίδα ότι οι καταιγιστικές καθημερινές εξελίξεις κάθε είδους, θα ξόρκιζαν κάπως την επικαιρότητά του δίνοντας μου παράλληλα την ευκαιρία να αναδείξω μια διαφορετική, πιο φωτεινή ίσως πλευρά της ζωής.
Δεν ξέρω πόσοι πέρασαν φέτος ένα ξέγνοιαστο καλοκαίρι...
Δεν είμαι καν σίγουρη αν υπάρχουν ακόμα εκείνα τα καλοκαίρια, όπου το μόνο που μας απασχολούσε ήταν ο ήλιος, η θάλασσα άντε και τα παγωτά… Ίσως και τότε να ζούσαμε σε μια ψευδαίσθηση ξεγνοιασιάς και ασφάλειας, που απλά διαλύθηκε με τη μετάβασή μας στον θαυμαστό κόσμο της ενήλικης πραγματικότητας.
Εν πάσει περιπτώσει, το καλοκαίρι έτσι όπως ήρθε έφυγε κιόλας. Με ένταση σε όλα τα μέτωπα, με αναστάτωση σε όλα τα επίπεδα, με κινητικότητες και διαθεσιμότητες, με απολύσεις και περικοπές. Μόνο χαλαρό και ξέγνοιαστο που δεν ήταν πάντως.
Η τράπουλα ξαναμοιράζεται σε όλα τα επίπεδα, το σκηνικό αλλάζει παντού, τα δεδομένα αλλάζουν σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής μας και καθένας προσπαθεί από κάπου να κρατηθεί και να επαναπροσδιορίσει τη θέση και την υπόστασή του.
Θεωρητικά, κάθε αλλαγή είναι –συνήθως- καλή. Δίνει στα πράγματα και τις καταστάσεις μια νέα δημιουργική ώθηση, ταράζει τα λιμνάζοντα ύδατα και οδηγεί στην κατάκτηση νέων κορυφών, φέρνοντας έναν πολύτιμο αέρα ανανέωσης. Συνήθως…
Δεν είμαι σίγουρη όμως κατά πόσο κάτι τέτοιο είναι εφικτό, όταν επιβάλλεται μέσω της νέας γνώριμης μεθόδου του «ξαφνικού θανάτου». Όταν η όποια αλλαγή που αφορά ολόκληρες κοινωνικές ομάδες εξαγγέλλεται και εφαρμόζεται μέσα σε μια νύχτα, χωρίς κανένα υπόβαθρο, χωρίς εναλλακτικές, χωρίς δεύτερη κουβέντα και –πολύ φοβάμαι- χωρίς ιδιαίτερο σχεδιασμό. Εδώ απλά, δεν υπάρχει πια χρόνος και γι αυτό δεν υπάρχουν και Plan- B. Απλά φεύγεις κι όπου σε βγάλει.
Κι έρχεται ένας Σεπτέμβρης όπου συνήθως ξαναζεσταίνεται η κρατική μηχανή, και τα σχολεία ανοίγουν. Μόνο που φέτος η κρατική μηχανή βρίσκεται σε στάδιο παράλυσης, τα σχολεία άνοιξαν απλά και μόνο για να κλείσουν και όλες οι επαγγελματικές τάξεις είναι στον δρόμο διεκδικώντας μια χαμένη αξιοπρέπεια αν μη τι άλλο… Μια αναταραχή σε όλα τα μέτωπα της εργασίας και της εκπαίδευσης, που δεν ξέρω πια κατά πόσο συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων του όποιου μνημονίου, στην ανάπτυξη και πάνω απ΄όλα στο .…πρωτογενές πλεόνασμα.
Δεν αμφιβάλλει κανείς ότι ο εξορθολογισμός ήταν και είναι απολύτως απαραίτητος σε όλο το φάσμα της δημόσιας διοίκησης, όπως ακριβώς και στην εκπαίδευση, σε αυτή τη χώρα που επί δεκαετίες ολόκληρες λειτουργεί με τριτοκοσμικές διαδικασίες και δήθεν ευρωπαϊκό περίβλημα. Πώς όμως μπορείς να μεταλλάξεις από τη μια στιγμή στην άλλη μια χώρα και να την μετατρέψεις από μπανανία σε Ελβετία; Μακάρι να ήταν τόσο απλό ! Οι βεβιασμένες κινήσεις δημιουργούν μοιραία έντονες αντιδράσεις και πυροδοτούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη , όχι άδικα πάντως.
Κι αναρωτιέμαι αφελώς…Όταν διαλύεις την εκπαίδευση μιας χώρας με το όποιο σκεπτικό, τις όποιες αιτίες ή αφορμές ίσως καλύτερα, πού ακριβώς την οδηγείς; Σε ποια πρόοδο και ποια ανάπτυξη; Σε ποια άνθιση και ποια ανταγωνιστικότητα; Τι θέση της αναγνωρίζεις και της επιφυλάσσεις στη νέα πραγματικότητα ;
Δεν θα προχωρήσω σε υπερβολικά σενάρια και θεωρίες συνομωσίας από αυτές που δήθεν «απεργάζονται τα ξένα κέντρα» για τον αφελληνισμό της χώρας και άλλα ρομαντικά. Όχι γιατί δεν τα απεργάζονται, αλλά γιατί μια χαρά τα έχουμε καταφέρει και μόνοι μας να απαξιώσουμε τη χώρα και τους εαυτούς μας, να υποβαθμίσουμε την παρεχόμενη εκπαίδευση, να συρρικνώσουμε ένα σπουδαίο πολιτισμό και να καταλήξουμε εν τέλει θλιβερό απολίθωμα μιας άλλοτε ηγεμονικής παρουσίας. Τι άλλο έχει μείνει να κάνουν τα «ξένα κέντρα» δηλαδή, εκτός από το να εκμεταλλευτούν την κατάσταση προς όφελος τους. Και αυτό κάνουν.
Παρόλα αυτά, αν πιστέψω τον Ηράκλειτο, ο Πόλεμος είναι πατέρας όλων. Που σημαίνει απλά ότι αυτή η αναταραχή, η σύγκρουση, η πάλη του παλιού με το νέο, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε άλλες ισορροπίες και σε μια νέα βελτιωμένη εκδοχή της πραγματικότητας. Όσο αυτό είναι δυνατό να γίνει. Με πόνο και θυσίες βέβαια, αυτό νομίζω το έχουμε εμπεδώσει ήδη.
Οι μεταβατικές περίοδοι στην ιστορία, δεν αφήνουν πίσω τους ίχνη και συνήθως προετοιμάζουν το έδαφος για κάτι καλύτερο που ακολουθεί.
Με λίγα λόγια, αν την βγάλουμε καθαρή μέσα από αυτή την μετάβαση, μπορεί και να τα καταφέρουμε .
Συγνώμη που δεν θα κλάψω για την ΕΡΤ…
Όχι πως έχω τίποτα να χωρίσω με τον συμπαθέστατο δημόσιο φορέα, ίσα- ίσα ήμουν συχνά μέσα στο 3% που το παρακολουθούσε , έστω και από απλή περιέργεια…
Ούτε φυσικά με αφήνουν αδιάφορη οι χιλιάδες απολυμένοι, που από τη μια μέρα στην άλλη βρέθηκαν στο δρόμο, έχοντας να αντιμετωπίσουν μια πολύ σκληρή πραγματικότητα .
Δεν θα κλάψω όμως, γιατί πολύ απλά δεν θα έπρεπε να είναι χιλιάδες οι απολυμένοι ενός τέτοιου δημόσιου φορέα. Κάποιοι υποθήκευσαν με εγκληματικό τρόπο το μέλλον αυτών των ανθρώπων κάνοντάς τους να επενδύσουν σε ένα καθεστώς μακάριας και αιώνιας ευημερίας, μόνο που τώρα που τα ψέματα τέλειωσαν, βρέθηκαν να ζουν τον χειρότερό τους εφιάλτη.
Δεν θα κλάψω επίσης, γιατί το τηλεοπτικό μέσο που μέχρι πρότινος όλοι κατηγορούσαν για κυβερνητικό φερέφωνο, με τους εκατοντάδες κρατικοδίαιτους παρατρεχάμενους και την τηλεθέαση επιπέδου πολικών θερμοκρασιών, αναγορεύτηκε ξαφνικά σε προπύργιο και πεμπτουσία της δημοκρατίας… Άγνωστο πως και γιατί …
Κι άρχισαν οι φωνές και οι διαδηλώσεις και οι κινητοποιήσεις, για να μην θιγούν ποιοί ακριβώς; Αυτοί που μέχρι χτες θεωρούνταν προνομιούχοι και βολεμένοι; Οι δεκάδες σύμβουλοι που συνωστίζονταν στους διαδρόμους, ή δεν ήξεραν κατά που πέφτει το κανάλι; Σηκώνουμε τα λάβαρα της επανάστασης για να μην θιγούν κάποιοι; Και θυμηθήκαμε ότι κάπου μέσα σ αυτούς τους παχυλά αμειβόμενους «δημοσίους υπαλλήλους» υπήρχαν κι εργαζόμενοι των χιλίων ευρώ. Συγνώμη κιόλας, αλλά εργαζόμενοι των χιλίων ευρώ, απολύονται πλέον κάθε μέρα και δεν ανοίγει μύτη. Δηλαδή της ΕΡΤ έχουν μεγαλύτερη αξία;
Μας πείραξε η σημειολογία του μαύρου, που δεν ταίριαξε με την καλοκαιρινή μας διάθεση, ο διακόπτης που κατέβηκε σε μια νύχτα και άλλα τέτοια ρομαντικά, χάσαμε και τα μουσικά σύνολα και το πήραμε κατάκαρδα, αλλά δεν μας πειράζει που όλοι μαζί και ο καθένας χώρια, βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού και προχωράμε με την ψυχραιμία του ανυποψίαστου…
Μας αρέσουν γενικά οι υπερβολές ως χώρα, συνηθίζουμε τις γενικεύσεις, απολαμβάνουμε αφάνταστα την ισοπέδωση σε όλους τους τομείς- κυρίως στο δημόσιο. Εύκολα κηρύττουμε επαναστάσεις- κάποιοι σπεύδουν να δικαιολογήσουν τους μισθούς τους έτσι- όμως δύσκολα περνάμε στην πράξη όταν κάτι πρέπει να αλλάξει επί της ουσίας.
Και στο δημόσιο- το οποίο έχω την σπάνια τύχη να υπηρετώ- ποτέ δεν δέχτηκε κανείς και δεν εφάρμοσε κανείς την ουσιαστική αξιολόγηση. Ποτέ δεν αξιολογήθηκαν στην ουσία τυπικά προσόντα και ικανότητες των εργαζομένων, δεν δόθηκαν ουσιαστικά κίνητρα για αύξηση της παραγωγικότητας και δεν επιβλήθηκαν ποινές εκεί που έπρεπε.
Στο δημόσιο εδώ και δεκαετίες είμαστε όλοι ίσοι… Κι αυτοί που δουλεύουν τίμια κι ευσυνείδητα κι όσοι περνάμε απλά για μια καλημέρα. Μάλιστα όσο πιο λίγα τυπικά προσόντα έχεις, τόσο πιο εύκολα αναρριχάσαι, γιατί δεν έχεις και περιττά βάρη, κάνεις και καλύτερο πιόνι στην τελική…
Τα άτυπα προσόντα είναι αυτά που μετράνε μέχρι σήμερα στο ένδοξο δημόσιο: καλή δικτύωση, σωστές παρέες, χρήσιμες και στοχευμένες εξυπηρετήσεις… όλα παίζουν .
Κι έτσι όταν έρθει η ώρα να μπει λουκέτο στο μαγαζί, τότε φεύγει όλο μαζί το σύστημα αύτανδρο, μιας και δεν υπάρχει τρόπος να ξεχωρίσουν καλοί και κακοί… Άδικο; Φυσικά και είναι εξόφθαλμα άδικο . Όμως αυτό το σύστημα της απόλυτης και νοσηρής ισοπέδωσης εφάρμοσαν όλοι οι φωτισμένοι ηγέτες των τελευταίων δεκαετιών κι εμείς το υπηρετήσαμε και το βολευτήκαμε μια χαρά..
Τώρα που τα ψέματα τέλειωσαν, ας αναλογιστούμε τουλάχιστον προς τα πού στρέφεται ο προσανατολισμός μας ως χώρας, κι ας είμαστε λίγο πιο ψύχραιμοι. Δεν μπορεί να κοιτάμε προς το μέλλον με αξιώσεις και να μην δεχόμαστε να μετακινηθεί καρφίτσα, μην τυχόν και θιγούν τα ιερά και τα όσια της φυλής μας…, γιατί έτσι το μόνο που κάνουμε είναι να υποθηκεύουμε χωρίς επιστροφή το μέλλον όλων μας.
Δεν μας παίρνει πλέον να σηκώνουμε τα λάβαρα για τα δικαιώματα της λαμογιάς.
Αν είναι να αγωνιστούμε, ας αγωνιστούμε για κάτι που να αξίζει. Όλο και κάτι θα υπάρχει.
Είναι τέτοια η πραγματικότητα κάποιες φορές που τα σχόλια περιττεύουν. Σωπαίνεις και προσπαθείς να την ξορκίσεις, να την διακωμωδήσεις ακόμα και να αδιαφορήσεις αφήνοντάς την να γλιστρήσει από πάνω σου και να εξατμιστεί σαν το νερό…
Δεν είναι όμως πάντα εύκολο και κάποιες φορές δεν είναι ούτε καν αποτελεσματικό. Κι αυτό γιατί είτε το θέλουμε είτε όχι, η πραγματικότητα βρίσκεται πάντα εκεί-εδώ-παντού, παρούσα και ανελέητη, έτοιμη να καταρρακώσει κάθε φιλότιμη προσπάθεια αισιοδοξίας και θετικής σκέψης.
Δεν ξέρω για ποιο –άραγε- λόγο τον τελευταίο καιρό επανέρχεται συχνά και έντονα στο μυαλό μου μια χαρακτηριστική σκηνή από την κωμωδία του Αριστοφάνη «Ειρήνη». Είναι κι αυτή η κλασική παιδεία που σε στοιχειώνει καμιά φορά θες δεν θες…
Είναι η σκηνή όπου ο Πόλεμος -προσωποποιημένος και φοβερός- έχει μαζέψει μέσα σ' ένα τεράστιο γουδί όλες τις πόλεις-κράτη της Ελλάδας και τις κοπανάει με το γουδοχέρι για να τις λιώσει. Ο Πόλεμος σημειωτέον, έχει αιχμαλωτίσει την Ειρήνη στη σπηλιά ενός βουνού. Τοποθέτησε, μάλιστα, μπροστά στην είσοδο της σπηλιάς, ένα μεγάλο βράχο κι έτσι η Ειρήνη δεν μπορεί να βγει και να είναι μαζί με τους ανθρώπους. Το αποτέλεσμα: ο πόλεμος είναι ο κύριος και αφέντης όλης της γης! Οι άνθρωποι πολεμούν συνεχώς. Οι πόλεις-κράτη της Ελλάδας χτυπιούνται μεταξύ τους ασταμάτητα και κάθε προσπάθεια για ειρήνη είναι χαμένη, αφού η Ειρήνη βρίσκεται αιχμάλωτη του πολέμου.
Με τη σκηνή αυτή ο Αριστοφάνης κάνει ένα καυστικό αντιπολεμικό σχόλιο, καταδικάζοντας τον πολεμοχαρή χαραχτήρα των ανθρώπων, τη δίψα τους για εξουσία και επιβολή, καταδεικνύοντας με άμεσο και παραστατικό τρόπο τις ολέθριες συνέπειες του κάθε είδους πολέμου.
Έχω την αμυδρά εντύπωση λοιπόν, ότι αυτή η σκηνή διαδραματίζεται πλέον καθημερινά και επαναλαμβανόμενα σε κάθε επίπεδο της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής, εντός και εκτός συνόρων. Είτε πρόκειται για νομισματικά ταμεία που αποφασίζουν από τη μια στιγμή στην άλλη να εξαφανίσουν μια χώρα από το χάρτη, συνθλίβοντας με τον πλέον σκαιό τρόπο κάθε νευραλγικό τομέα της οικονομικο-κοινωνικής της υπόστασης, είτε πρόκειται για στατιστικές υπηρεσίες που εν μια νυκτί εξαφανίζουν ιστορικούς οικισμούς, το έργο επαναλαμβάνεται με ελάχιστες παραλλαγές.
Φαίνεται πως ζούμε πια στο έλεος κάποιων υπαλλήλων, κάποιων επιτροπών και επιτρόπων, που συνεδριάζουν κάπως–κάπου-κάποτε και ανακατεύουν πόλεις, κράτη, και ανθρώπινες ζωές στο τεράστιο γουδί των δικών τους συμφερόντων. Και το χειρότερο είναι πως δε γνωρίζουμε ποια κέντρα βρίσκονται πίσω απ΄ όλα αυτά. Προφανώς αυτά θα τα δείξει η πορεία των πραγμάτων και θα τα γράψει η ιστορία. Μόνο που τότε θα είναι αργά για δάκρυα.
Εκείνο όμως που με ανησυχεί ακόμα περισσότερο ίσως και από το κοινωνικο-πολιτικό ανακάτεμα στο γουδί του πολέμου, είναι ότι αυτή η τάση και η ατμόσφαιρα του κοινωνικού κανιβαλισμού, έχει εξαπλωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό και στις καθημερινές «ανθρώπινες» όπως έχουμε συνηθίσει να τις αποκαλούμε, αλλά προσφάτως και εσχάτως μάλλον απάνθρωπες κοινωνικές μας σχέσεις.
Επιθετικότητα και μισαλλοδοξία είναι συνολάκι που φοριέται πολύ τελευταία και παίζει παντού, σε κάθε ευκαιρία. Κανείς δεν ανέχεται την ύπαρξη κανενός… Μηδενική κοινωνική ανεκτικότητα, μηδενικός σεβασμός . Όλοι είναι για κάποιο λόγο έτοιμοι να κατασπαράξουν όλους. Απαγορεύεται να έχει κανείς άποψη για όσα συμβαίνουν και διώκεται «ποινικά» αν τολμήσει να την εκφράσει . Αν τολμήσει να αναπνεύσει ελεύθερα.
Βία λεκτική, βία ψυχολογική, βία στη βία, εξαπολύεται ανά πάσα ώρα και στιγμή από παντού, με επουσιώδεις αφορμές και για ανούσιους λόγους. Εκφασισμός στην καθημερινή μας ζωή, ολοκληρωτισμός στη σκέψη και στη νοοτροπία, χειραγώγηση στον τρόπο έκφρασης και δράσης.
Είναι γνωστό πως οι πάσης φύσεως «κρίσεις» ευνοούν την ανάπτυξη ακραίων φαινομένων, καταστάσεων και δυνάμεων, όμως αυτό δεν αποτελεί λόγο ούτε και καλή αφορμή, για να κατακλύσουν αυτού του είδους οι τάσεις και να δηλητηριάσουν κάθε πτυχή της ζωής και της υπόστασής μας.
Αν το θέλουμε, είμαστε απολύτως σε θέση να διαφυλάξουμε εμείς οι ίδιοι ένα επίπεδο στην επικοινωνία μας με τους άλλους, σεβόμενοι πρώτα απ΄όλα τον ίδιο μας τον εαυτό. Μπορούμε και πρέπει να μην τα ισοπεδώσουμε όλα μιμούμενοι σαν άβουλα όντα το παράδειγμα όσων έχουν κάνει τέτοιες θλιβερές τακτικές, επάγγελμα και τρόπο ζωής.Δεν αξίζει τον κόπο άλλωστε.
Προσωπικά, μένω Εκτός και … εδώ είναι πολύ καλύτερα !
Πολλά τα ερεθίσματα και η χλαπαταγή των ημερών, δεν τους επιτρέπει εύκολα να διαμορφωθούν σε σκέψεις. Όταν σβήνουν τα φώτα και τελειώνει η γιορτή, είναι η ώρα για την ουσία να βρει σιγά- σιγά το χώρο και τον χρόνο της, να εκφραστεί.
Μετά τις ευχές που καθιερωμένα ανταλλάσσουμε κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, με την ελπίδα πως κάποια στιγμή θα τις δούμε να πραγματοποιούνται, αν και στο θέμα αυτό δεν σημειώνεται μεγάλη επιτυχία οφείλω να ομολογήσω, το βλέμμα πριν απλωθεί στη λευκή σελίδα του 2013 που ανοίγει διάπλατα μπροστά μας, γλιστράει κάπως κλεφτά ρίχνοντας μια ματιά προς τα πίσω… για να πάρει φόρα.
Προσωπικά, δεν θυμάμαι -και δεν νομίζω πως έχει υπάρξει- για τους ανθρώπους της δικής μου γενιάς, πιο δύσκολη χρονιά από αυτή που μόλις πέρασε. Κυρίως όσον αφορά το ψυχολογικό στρίμωγμα που όλοι νιώσαμε, αυτή την παγωμένη αύρα της αβεβαιότητας, της αίσθησης του ρευστού, του χάους, του «όλα μπορούν να συμβούν» κυρίως δε, τα χειρότερα.
Μια χρονιά που δοκίμασε σε οριακό βαθμό τα νεύρα και τις δυνάμεις μας και σε πολλές περιπτώσεις μας έκανε να δούμε κατά πρόσωπο τους χειρότερους φόβους μας να καραδοκούν στην επόμενη στροφή, αναγκάζοντάς μας σε ευθεία αναμέτρηση μαζί τους.
Και μέσα από αυτή την ψυχοκοινωνική κρίση, δεν αναφέρομαι στην οικονομική γιατί είναι δεδομένο το σουξέ που έχει τελευταία έτσι κι αλλιώς- που βίωνε ο καθένας από εμάς ξεχωριστά και όλοι μαζί, είδαμε να αναδεικνύονται νέες δυνάμεις και δυναμικές, όσο κλισέ κι αν μοιάζει αυτό. Καμιά φορά στα κλισέ κρύβονται οι βαθύτερες αλήθειες της ύπαρξης μας άλλωστε.
Είδαμε να αναδεικνύεται το αίσθημα της επιβίωσης, λογικό και επόμενο με δεδομένες τις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης που αντιμετωπίζει μεγάλο μέρος των συνανθρώπων μας. Φαινόμενο επικίνδυνο αφού στο πλαίσιο μιας κοινωνίας μπορεί να απελευθερώσει εύκολα δυνάμεις επιθετικότητας και γενικότερης κοινωνικής παραβατικότητας. Είναι κάτι που το βλέπουμε δυστυχώς να συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις.
Ωστόσο, αυτό που περισσότερο κυριάρχησε την εορταστική περίοδο που μόλις πέρασε, ήταν ένα πρωτοφανές, σαρωτικό και πηγαίο κύμα κοινωνικής αλληλεγγύης, που ξεδιπλώθηκε από τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους. Αυτοί που ήδη δοκιμάζονται, είναι αυτοί που πρόστρεξαν στον πόνο του άλλου. Αυτοί που γνωρίζουν από στέρηση, είναι αυτοί που προθυμοποιήθηκαν να καλύψουν τις ανάγκες των λιγότερο προνομιούχων συνανθρώπων.
Με πολύ έκπληξη ομολογώ παρακολούθησα αυτό το κύμα γιγαντιαίας ανταπόκρισης του απλού κόσμου στις πρωτοβουλίες ιδιωτικών –εννοείται – φορέων, όπως προβλήθηκε από τα δίκτυα εθνικής εμβέλειας. Με έκπληξη αλλά και απογοήτευση μαζί…
Γιατί μοιραία αναρωτιέται κανείς , πόσο τεράστιο έλλειμμα στοιχειώδους κοινωνικής πρόνοιας, δομών και θεσμών έρχεται τελικά να καλύψει αυτή η ιδιωτική προσφορά- φιλανθρωπία. Τι κράτος είναι αυτό, που περιμένει –για να μην πω κρυφο-απαιτεί- από τον απλό πολίτη της βιοπάλης επενδύοντας κυνικά στα φιλάνθρωπα αισθήματα του, να καλύψει τις δικές του τραγικές ανεπάρκειες, τα δικά του εγκληματικά κενά, στη στήριξη των κοινωνικά αδυνάτων !
Προσωπικά και συνειδησιακά είμαι εντελώς αντίθετη με τις επιφανειακές εορταστικές φιλανθρωπίες- ελεημοσύνες, που γίνονται με τυμπανοκρουσίες για να προβάλουν τα φιλάνθρωπα αισθήματα των «ευεργετούντων» και να δημιουργήσουν σχέσεις εξάρτησης κάθε είδους, με τους «ευεργετούμενους». Τις θεωρώ ακραία ανειλικρινείς, υποκριτικές και εντελώς αναξιοπρεπείς. Όπως επίσης θεωρώ θεμελιώδη υποχρέωση ενός ευνομούμενου κράτους να διαθέτει σχεδιασμό, δομές και συγκεκριμένους μηχανισμούς στήριξης των ευπαθών και δοκιμαζόμενων κοινωνικών ομάδων.
Ωστόσο, είναι προφανές, προφανέστατο θα έλεγα τελευταία, ότι ζούμε σε μια χώρα με ανύπαρκτη κρατική δομή. Μια χώρα με ανάξιους πολιτικούς που ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για το περιβόητο κοινό καλό –φροντίζουν άλλωστε οι ίδιοι να μας το υπενθυμίζουν καθημερινά- μια χώρα που έχοντας φθάσει πια στο χείλος του γκρεμού, λειτουργεί πλέον ως ένας θλιβερός φοροεισπρακτικός μηχανισμός και τίποτα περισσότερο. Τι μπορεί λοιπόν να περιμένει κανείς από ένα τέτοιο κράτος –φάντασμα. Κάτι λιγοτερο και από το τίποτα όπως φαίνεται .
Ίσως λοιπόν αυτού του είδους ο νέος ανθρωπισμός, αυτή η κοινωνική αλληλεγγύη για τον συνάνθρωπο εφόσον εκφράζεται σε καθημερινή βάση και όχι μόνο επετειακά, αθόρυβα και χωρίς τηλεοπτική κάλυψη, αυθόρμητα και χωρίς μεσάζοντες, να είναι αυτή η απαραίτητη ζεστή ακτίνα από φως , που θα μπορέσει να διαλύσει το πυκνό έρεβος της απουσίας των απαραίτητων κοινωνικών δομών που μας στοιχειώνει .
Αν δεν μπορεί να γίνει αλλιώς, Ας είναι κι έτσι . Καλή Χρονιά.
Όλο λέω να το ρίξω στο πιο light, κι όλο δεν μ΄ αφήνουνε να αγιάσω...Και πώς να το κάνεις δηλαδή, με τόση καθημερινή πλύση εγκεφάλου από τα ΜΜΕ και τέτοιο συνεχή βομβαρδισμό . Θα πρέπει να μεταναστεύσεις για να γλιτώσεις.
Βγήκαν ξαφνικά τα μαχαίρια, εκεί όπου όλα ήταν ήρεμα και ομαλά, και περνάγαμε όλοι μια χαρά και ευχάριστα, μετρώντας και μαντεύοντας πόσο θα μειωθούν ακόμα οι μισθοί και οι συντάξεις… Βγήκαν ξαφνικά μαχαίρια γιατί οι βαρύμαγκες της Βουλής, αυτοί με τα παχιά μουστάκια, και τα ακόμα πιο παχιά πορτοφόλια, δε σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους. Αντί να τους βγει το όνομα, προτιμούν να βγάλουν το παντελόνι…
Βγήκαν μαχαίρια και το ρήμα γλύφω έφτασε να γνωρίζει μεγάλες δόξες εντός του Κοινοβουλίου, σε όλους τους χρόνους, τα πρόσωπα και τους πιθανούς συνειρμούς. Μιλάμε τώρα για επίπεδο πολιτικού διαλόγου, σε βαθμό ανατριχίλας. Πιστεύω μάλιστα πως μετά τα πρόσφατα απείρου κάλλους γεγονότα, θα πρέπει πλέον και επισήμως να αλλάξει η ορθογραφία της λέξης σε Κυνοβούλιο, προκειμένου να απηχεί καλύτερα και ακριβέστερα, το ποιόν και την ποιότητα, όσων το απαρτίζουν και το τιμούν με τη συμπεριφορά τους. Η επιστήμη άλλωστε οφείλει να ακολουθεί την εξέλιξη και το μετασχηματισμό της κοινωνίας. Νομίζω…
Δεν ξέρω ποια είναι αυτά τα σκοτεινά κέντρα που απεργάζονται την πολιτική αποσταθεροποίηση αυτής της χώρας και απειλούν σε τέτοιο βαθμό την κοινωνική μας ομαλότητα. Μέχρι τώρα μια χαρά ομαλά ήταν όλα.
Οι κατακρεουργημένοι –πλην τίμιοι- μισθωτοί και συνταξιούχοι αγωνίζονται να βγάλουν τον επιούσιο, ενώ οι μάγκες με τα μουστάκια εξηγούνται με εκατομμύρια. Οι αρχές που για να διασφαλίσουν τα ιερά και όσια της φυλής μας, συλλαμβάνουν σε χρόνο ρεκόρ τους πιτσιρικάδες που κάνουν την πλάκα τους στο διαδίκτυο, αφήνουν για χρόνια ατιμώρητους απατεώνες με δεκάδες καταδίκες. Εκεί φαντάζομαι δε θίγεται κανείς.
Όσοι ευθύνονται που η χώρα αυτή έχει φτάσει στο χείλος του γκρεμού, μπορούν ακόμα να κυκλοφορούν ανενόχλητοι εντός και εκτός της πολιτικής μας ζωής, και να αλληλο-καλύπτονται μέσα στο διαχρονικό πια και υπερκομματικό -πάνω από όλα- σύστημα σαπίλας και διαπλοκής.
Εκείνοι που φταίνε είναι οι δημοσιογράφοι. Αυτά τα σκοτεινά υποκείμενα που με περισσό θράσος αποκαλύπτουν τη σαπίλα. Αυτοί που μας βγάζουν από την ομαλότητα του επιθανάτιου λήθαργου και κάνουν τις συνειδήσεις του λαού να επαναστατούν, μπροστά στο χορό των εκατομμυρίων, της αλληλοσυγκάλυψης και της διακομματικής ξεφτίλας.
Οι δημοσιογράφοι φταίνε που κινδυνεύουν οι θεσμοί, γιατί αποκαλύπτουν το ηθικό κενό όσων επίορκων υποτίθεται πως υπηρετούν τους θεσμούς αυτής της ταλαίπωρης κοινωνίας. Ταπεινή μου γνώμη είναι πως αν ο κάθε τυχάρπαστος που βρέθηκε με ένα αξίωμα φρόντισε να γεμίσει τους δικούς του τραπεζικούς λογαριασμούς αντί για οποιαδήποτε άλλη προσφορά σε αυτή τη χώρα, τότε υπεύθυνος είναι αποκλειστικά ο ίδιος και κανένας απολύτως θεσμός. Και από τις αποκαλύψεις των σκανδάλων θίγονται μόνο συγκεκριμένα πρόσωπα και όχι οι θεσμοί. Συγκεκριμένα πρόσωπα είναι αυτά που κινδυνεύουν να χάσουν τις καρέκλες τους και τα ανοιχτά ταμεία. Σε περίπτωση βέβαια που δούμε να αποδίδεται κάποια στιγμή η δικαιοσύνη. Γιατί τελευταία η «μηδενική ανοχή», πιο πολύ για μηδενική ενοχή μου κάνει. Έτσι για να μην δουλευόμαστε μεταξύ μας. Συγνώμη κιόλας !
Και δεν καταλαβαίνω που θέλει να μας οδηγήσει τελικά αυτή η επιλεκτική ευαισθησία που κατέλαβε ξαφνικά ορισμένους, προκειμένου να μην θιγούν οι θεσμοί. Μήπως να κουκουλώσουμε μερικά ακόμα σκάνδαλα; Να κρύψουμε ακόμα μερικές λίστες μεγαλο-φοροφυγάδων και να πληρώνει πάντα τα σπασμένα ο άμοιρος λαός; Μήπως να φιμώσουμε τις εφημερίδες και τα ΜΜΕ; Αυτό σίγουρα θα βόλευε μια χαρά όλους τους ευαίσθητους περί των θεσμών. Μήπως στην τελική να βάλουμε ένα γύψο από εκείνους τους ωραίους και εθνικόφρονες για να "στρώσουν" τα αντιδραστικά στοιχεία και να ξενοιάσουμε μια και καλή από τις ενοχλητικές παραφωνίες ;
Δυστυχώς για μερικούς η δημοκρατία, όση ακόμα μας απέμεινε, και συνακόλουθα η ελευθεροτυπία υπηρετούν κατά βάση την αλήθεια και τη διαφάνεια. Γι αυτό και θέλουν κότσια. Τόσο για να τις ασκήσεις όσο και για να τις "ανεχτείς". Ευτυχώς για όλους εμάς, υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που τις υπηρετούν με πείσμα και πάθος κόντρα σε συμφέροντα και πιέσεις, από όπου κι αν προέρχονται.
Όσοι δε το αντέχουν, ας μας κάνουν τη χάρη να πάνε σπίτια τους. Θα είναι η μεγαλύτερη τους προσφορά σε αυτό τον τόπο.
Παραδέχομαι ότι οι διακοπές μου φέτος κράτησαν λίγο παραπάνω…
Διακοπές όμως απαραίτητες από την καθημερινότητα και τις έγνοιες της, από τη ρουτίνα του γνωστού και συνηθισμένου, διακοπές από τον ίδιο μας τον εαυτό κυρίως. Γιατί αν δεν τον αφήσουμε πίσω κάποια στιγμή, αυτόν και τα θέματά του, τότε δεν κάνουμε τίποτα.
Χρειαζόμαστε κάπου-κάπου είναι η αλήθεια αυτή την πολυτέλεια της απόστασης από τα πράγματα για να αποφορτιστούμε από την πίεση που αυτά μας ασκούν, για να τα θέσουμε στις σωστές τους διστάσεις και αναλογίες μέσα στη ζωή μας, για να επαναπροσδιοριστούμε και να δώσουμε στο μπλοκαρισμένο μας σύστημα την εντολή επανεκκίνησης. Ιδιαίτερα όταν οι «ατμοσφαιρικοί ρύποι» φθάσουν στο σημείο να ξεπεράσουν τα επιτρεπόμενα όρια, τότε είναι που χρειαζόμαστε επειγόντως τον αέρα της ελευθερίας και της ανανέωσης, αυτή την πολύτιμη ανάσα που μας ανοίγει τους ορίζοντες και μας κάνει να «διαβάζουμε» τα όσα συμβαίνουν μέσα από νέα φίλτρα.
Κι έτσι δίπλα στο κύμα, που ευτυχώς μπορούμε ακόμα να απολαμβάνουμε, φτάνει μόνο ο απόηχος της καθημερινότητας…
Ο απόηχος λοιπόν, έφθασε και στα δικά μου αφτιά, όσο κι αν προσπαθούσα να τον αγνοήσω επιδεικτικά και απολύτως ενσυνείδητα. Και είχε να κάνει –κυρίως- με μια πολλά υποσχόμενη κυβέρνηση που ασθμαίνοντας προσπαθούσε απεγνωσμένα να «άρει τας αμαρτίας του κόσμου», να μας σώσει από το χείλος του γκρεμού -που χάσκει μπροστά μας και μας γελάει ειρωνικά- και να διαπραγματευθεί τα ήδη συμφωνημένα. Εμείς, απλώς της τα φορτώσαμε όλα αυτά και πήγαμε χαλαρά για τα μπάνια του λαού. Και πίσω γινόταν ο κακός χαμός…
Μέτρα, νέα μέτρα πάνω στα παλιά, κι άλλα μέτρα συμπληρωματικά, μέχρι που το χάσαμε το μέτρημα στο τέλος. Τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω ότι το Νέα μέτρα ήταν τελικά το πιο πολυπαιγμένο σουξέ του καλοκαιριού by far! Το ακούγαμε παντού και κάναμε πως σφυρίζαμε αδιάφορα για να μην μας βαρυστομαχιάσουν οι χταποδοκεφτέδες…
Την Κρίση πάλι, τη συναντούσα σε κάθε βήμα, σε κάθε γωνιά σε κάθε παραθαλάσσιο θέρετρο, να την έχει αράξει για τα καλά. Επαγγελματίες και μη, όλοι απογοητευμένοι και προβληματισμένοι από αυτή την αρμένικη επίσκεψη και όχι άδικα φυσικά. Δύσκολο πολύ το τοπίο για να το παλέψει κανείς με αξιώσεις και να βγει κερδισμένος. Βέβαια, τώρα μεταξύ μας, η όποια κρίση δεν μπορεί να ευθύνεται για τις ανεπάρκειες και τα λάθη όσων θέλουν να λέγονται επαγγελματίες, οι οποίοι εκτός από απαιτήσεις πρέπει να συνειδητοποιήσουν κάποτε ότι έχουν και πολύ σοβαρές και ουσιαστικές υποχρεώσεις.
Καμία κρίση δεν φταίει όταν το παραλιακό ταβερνάκι θεωρεί τρελή πολυτέλεια τη στοιχειώδη καθαριότητα, το σωστό σέρβις και την –ανέξοδη- ευγένεια προς τον πελάτη, ενώ διατηρεί παρόλα αυτά τιμολόγιο πεντάστερου εστιατορίου. Εκεί φταίει το λεγόμενο ελληνικό δαιμόνιο, που θεωρεί όλους τους υπόλοιπους αφελή θύματα προς εκμετάλλευση. Μόνο που τώρα δεν υπάρχουν πια κορόιδα γιατί τα πάτησε η κρίση που λέγαμε…
Είναι απλή- απλούστατη η λογική που υποδεικνύει ότι όταν η «πίτα» συρρικνώνεται, τότε είναι βέβαιο ότι θα ξεχωρίσουν και θα έχουν μερίδιο σε αυτή, μόνο όσοι το αξίζουν πραγματικά και προσφέρουν υπηρεσίες ποιότητας. Αλλά ποιος την ακούει κι αυτήν τέτοιες ώρες.
Και μέσα σε όλα αυτά, γάμοι βαφτίσεις και άλλα κοινωνικά events έδιναν τον τόνο μιας Νέας -διστακτικής ίσως ακόμα- Αισιοδοξίας για το μέλλον. Μιας καρδιάς που μπορεί ακόμα να χτυπά σε πείσμα όλων. Κι ίσως τελικά η μόνη επένδυση που σπάνια αποδεικνύεται φούσκα να είναι η επένδυση στον ίδιο τον άνθρωπο. Εγώ πάντως επένδυσα στο Μιχαλάκι και πιστεύω πως έκανα καλά…
Και κάπως έτσι πέρασε το καλοκαίρι, πέρασαν και οι διακοπές και προσγειωθήκαμε στην καθημερινότητα λίγο απότομα …σαν να μην πέρασε μια μέρα.
Διακοπές μεν τέλος, αλλά εγώ τη θάλασσα θα την κρατήσω μέσα μου. ΄Ο,τι κι αν μπορεί να σημαίνει αυτό.
Καλή επάνοδο σε όλους!
Οφείλω να ομολογήσω ότι ακόμα δεν έχω καταλάβει για ποιο λόγο ακριβώς έγιναν αυτές οι εκλογές. Μια χώρα που βρίσκεται σε οριακό σημείο σε όλα της τα επίπεδα, με πολύ σοβαρά προβλήματα κοινωνικά, ψυχολογικά και κυρίως οικονομικά, που διαρρηγνύουν τη συνοχή του κοινωνικού ιστού, μια χώρα της οποίας η σωτηρία κρέμεται σε μια κλωστή, και που βρίσκεται δεμένη πισθάγκωνα με επαχθείς οικονομικές συμφωνίες από τους δανειστές της, που δεν έχει καθόλου την πολυτέλεια να σπαταλάει άσκοπα χρόνο και χρήμα, εκεί που προσπαθεί κάπως να σταθεροποιηθεί (το να ορθοποδήσει φαντάζει όνειρο μακρινό) σύρεται στις κάλπες γιατί;
Για να εκφραστεί η λαϊκή εντολή που οι ηγέτες μας την προτιμούν «νωπή» με το αίμα ζωντανό; Για να εκφραστεί μήπως η λαϊκή βούληση πάνω σε όσα έχουν ήδη προαποφασιστεί; Για να εξασφαλιστεί δήθεν η περιβόητη δημοκρατική νομιμοποίηση για όλα τα σκληρά και εξουθενωτικά μέτρα που έχουν ως τώρα ληφθεί και που πρόκειται να ληφθούν από δω και πέρα; Ποιός τα πιστεύει ακόμα όλα αυτά;
Μήπως το «διακύβευμα» των εκλογών που με τόση αγωνία έψαχναν όλοι στα τηλε-παράθυρα ήταν απλά και μόνο το να εξαργυρωθούν πολιτικές επιταγές από εκείνες που πάντα πέφτουν στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων και των περιβόητων κέντρων λήψης αποφάσεων, τότε που παίζεται το σκληρό πόκερ στις πλάτες του λαού; Και πώς συμβαίνει πάντα οι επιταγές αυτές να αφορούν προσωπικά συμφέροντα και να εξυπηρετούν απολύτως προσωπικές φιλοδοξίες των επίδοξων σωτήρων του Έθνους...
Πρώτη φορά -όσο μπορώ να θυμηθώ- σε προεκλογική περίοδο έχει επιβληθεί τόσο ωμός ψυχολογικός εκβιασμός. Εκβιασμός ωμός και εγχώριος για να αποφασίσει ο λαός «ελεύθερα» όσα υποσχέθηκαν οι δικοί μας και περιμένουν οπωσδήποτε οι Ευρωπαίοι εταίροι. Εκβιασμός σκληρός και εισαγόμενος με λίγο από άμεση προειδοποίηση και έμμεση απειλή για τα όσα δεινά (δεινότερα) πρόκειται ακόμα να μας συμβούν αν δεν ψηφίσουμε «ελεύθερα» ακριβώς αυτά που θέλουν και –κυρίως- απαιτούν από εμάς οι ξενόφερτοι «προστάτες» μας.
Πρώτη φορά επίσης τέτοια αμηχανία και απροθυμία στο εκλογικό σώμα. Κι αυτό ίσως επειδή για πρώτη φορά καμία σχεδόν επιλογή δεν έμοιαζε αρκετά σωστή. Ούτε η επιβράβευση του συντεταγμένου, γνώριμου και ασφαλούς χάους την οποία πήγαν να μας πλασάρουν ως μόνη λύση οι ψύχραιμοι αρχιτέκτονες του, ούτε η αυτοδυναμία κανενός εκ των δυο αιώνιων μονομάχων (λες και τους την χρωστάγαμε για κάποιο λόγο), ούτε φυσικά η πλήρης άρνηση των πάντων που μόνο αποτελέσματα δεν φέρνει σε καμία περίπτωση.
Κι έτσι ήρθε το αποτέλεσμα των εκλογών. Ένα αποτέλεσμα αναμενόμενο όσο και αναπάντεχο. Ένα αποτέλεσμα όμως σίγουρα αρκετά εναλλακτικό, μιας και σε περιόδους κρίσης αναταραχής και αβεβαιότητας πάντα ξεπροβάλλουν νέες πολιτικές δυνάμεις που φιλοδοξούν να εκφράσουν την νέα δυναμική και τις διαφοροποιημένες απαιτήσεις της κοινωνίας που εξελίσσεται.
Το αν οι απαιτήσεις αυτές στρέφονται περισσότερο σε προοδευτικές ή συντηρητικές δυνάμεις και κοινωνικο-πολιτικούς σχηματισμούς, είναι ένα μεγάλο θέμα που έχει να κάνει σε σημαντικό βαθμό, με την γενικότερη κουλτούρα και τον προσανατολισμό μιας κοινωνίας, αλλά και με τις προσωπικές καταβολές του καθενός από μας, σε σχέση με το πώς αντιλαμβάνεται, αξιολογεί και μεταφράζει τελικά έννοιες όπως είναι η πρόοδος και η αλλαγή. Αυτό όμως ας το αναλύσουν τα επιτελεία των κομμάτων και οι ειδικοί και ας βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Είμαι σίγουρη ότι θα τους προβληματίσουν.
Το θέμα είναι τι υπάρχει από δω και πέρα. Η αλλαγή ως ένα βαθμό έχει συντελεστεί και αυτό από μόνο του αποτελεί μια αναμφίβολη πραγματικότητα της οποίας η δυναμική διαμορφώνει νέα κοινωνικο-πολιτικά δεδομένα και νέες ισορροπίες σε όλα τα επίπεδα. Κάτι νέο φαίνεται πως έπρεπε να ταράξει τα βαλτωμένα νερά του πολιτικού σκηνικού στη χώρα μας και να δρομολογήσει άλλες εξελίξεις. Κι αφού η ετυμηγορία της πλειονότητας των πολιτών προσανατολίστηκε στην επιδίωξη αυτής ακριβώς της αλλαγής, τότε πρέπει και επιβάλλεται να συνταχθούμε μαζί της και να την αντιμετωπίσουμε ως κάτι εξ ολοκλήρου θετικό και ελπιδοφόρο για το μέλλον, χωρίς φόβο αλλά με πάθος.
Η αλλαγή αυτή ωστόσο χρειάζεται και την ανάλογη υπεύθυνη και ώριμη διαχείριση. Χρειάζεται λεπτούς χειρισμούς και τη σταδιακή διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας πολιτικών και κοινωνικών συνεργασιών σε κάθε επίπεδο πέρα από το σάπιο τέλμα του διπολισμού, από το οποίο υπέφερε η χώρα μας τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια. Μόνο έτσι θα μπορέσει να συντελέσει ουσιαστικά στην κοινωνική πρόοδο και την ανάπτυξη που υποσχέθηκε, χωρίς να καταστεί γράμμα κενό περιεχομένου. Le changement c’ est maintenant ( Η αλλαγή είναι τώρα) , όπως λέει και ο Ολάντ.
Είναι τελικά κάποια θέματα που δεν ξέρεις από πού να τα πιάσεις. Δεν ξέρεις ακριβώς αν πρέπει να κλάψεις ή να γελάσεις. Κάποιες φορές αρκείσαι στο να παρακολουθείς στωικά και αμέτοχα όσα συμβαίνουν και να διώχνεις τις σκέψεις που τριβελίζουν το μυαλό σου σαν ενοχλητικές αλογόμυγες. Όμως αυτές πάντα επιστρέφουν και ζητούν το δίκιο τους…
Δεν ξέρω αν αυτή μου η αποκάλυψη θα σοκάρει πολύ κόσμο, ωστόσο θα το διακινδυνεύσω : ο Στρατηγικός Σχεδιασμός είναι επιστήμη ! Ναι , απίστευτο και όμως αληθινό. Για να μπορέσεις να τον εφαρμόσεις και όχι απλά να τον περιφέρεις ως μαϊμού στα τηλεοπτικά φόρα, θα πρέπει πρώτα να τον έχεις σπουδάσει. Θα πρέπει να έχεις κάνει τον κόπο να ανοίξεις ένα βιβλίο (εφιαλτικό σενάριο για πολλούς, το γνωρίζω) και να μάθεις τουλάχιστον την Αλφαβήτα του. Κι αφού τη μάθεις, θα πρέπει φυσικά να έχεις το σθένος και την ικανότητα να την εφαρμόσεις και στην πράξη, ούτως ώστε να υπάρχει και κάποιο αποτέλεσμα.
Γιατί ο Στρατηγικός Σχεδιασμός είναι μια διαδικασία της διοίκησης για τη δημιουργία και διατήρηση μιας βιώσιμης σχέσης ανάμεσα στους αντικειμενικούς στόχους του οργανισμού και τους πόρους αφενός και τις μεταβαλλόμενες ευκαιρίες της αγοράς αφετέρου. Στόχος του είναι να διαμορφώσει και να αναδιαμορφώσει τις δραστηριότητες του οργανισμού, ώστε να παράγουν ικανοποιητικά κέρδη και ανάπτυξη.
Αυτό σε απλά ελληνικά σημαίνει ότι ως μέθοδος διοικητικού σχεδιασμού περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους, απολύτως συγκεκριμένα στάδια στρατηγικής διοίκησης, στρατηγική εφαρμογή των όποιων αποφάσεων για τη δημιουργία λειτουργικών και αποτελεσματικών οργανωτικών δομών, συνεχή ανατροφοδότηση με τα πραγματικά δεδομένα -για να ξέρουμε ανά πάσα στιγμή που βαδίζουμε- και κυρίως αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
Όχι, δεν ξυπνάς ένα πρωί και εφαρμόζεις ένα στρατηγικό σχεδιασμό για να περάσει η ώρα, παλικάρια ! Δεν μπορούν δυστυχώς να τον εφαρμόσουν άνθρωποι παντελώς άσχετοι με το αντικείμενο. Δεν συνηθίζει επίσης να κάνει παρέα με μίζερους πολιτικούς παρατρεχάμενους και θλιβερά απολιθώματα του παρελθόντος που κυνηγούν την εξουσία για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους και για να εξυπηρετήσουν τα προσωπικά απωθημένα τους. Δυστυχώς για όλους μας ίσως , αλλά ΔΕΝ.
Αυτό άλλωστε ήταν πάντα και είναι ακόμα το προπατορικό αμάρτημα του ελληνικού δημόσιου τομέα, που ευθύνεται για την όλη κακοδαιμονία που τον κυνηγάει. Ότι πάντα υπήρχαν και υπάρχουν οι λάθος άνθρωποι στη λάθος θέση. Ότι πάντα αποτελούσε το καταφύγιο του κάθε πικραμένου. Ότι πάντα μας διοικούν οι κολλητοί, οι παράγοντες, οι επιτήδειοι και οι αδίστακτοι ασχέτως λοιπών προσόντων. Γι αυτό άλλωστε και στην Ευρώπη μας έχουν πια για φάπες…Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Γι αυτό και τώρα ζούμε τη Κηδεμονευομένη (τρομο)-δημοκρατία και δεν τολμάμε να σηκώσουμε ανάστημα. Γιατί ξέρουμε ότι και εμείς οι ίδιοι φταίμε για όλα αυτά. Φταίμε γιατί τα ψηφίσαμε, τα ανεχτήκαμε και εν πολλοίς τα ανεχόμαστε ακόμα.
Κι όσο οι εποχές απαιτούν ακόμα περισσότερο εκσυγχρονισμό, εξορθολογισμό των πάντων και οργάνωση για να προχωρήσουμε -έστω ένα βήμα μπροστά- δεν υπάρχει τίποτα πιο θλιβερό από το να παρακολουθεί κανείς να εκτυλίσσεται γύρω του το θέατρο του παραλόγου, και να βουλιάζουμε όλοι μαζί σε ένα τέλμα άγνοιας, αδιαφορίας και ανικανότητας, αποχαιρετώντας μελαγχολικά την ανάπτυξη, σαν έτοιμοι από καιρό…
Κι έρχεται σιγά σιγά η στιγμή εκείνη που όλοι μας λίγο –πολύ κάνουμε τον προσωπικό μας απολογισμό. Κέρδη και ζημίες, σωστά και λάθη, νίκες και ήττες, κάτι κρατάμε κάτι αφήνουμε, κάτι θέλουμε να ξεχάσουμε κι άλλα θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα μας συμβούν από δω και πέρα. Νέες βλέψεις και προβλέψεις, νέες σκέψεις νέα αισθήματα νέες προοπτικές.
Όλα αυτά μέσα σε ένα κλίμα -συχνά ανεξήγητης και πολλές φορές (ψυχ)αναγκαστικής- ευδαιμονίας για το τέλος ενός Χρόνου και την αρχή ενός νέου, που περισσότερο υπο-βάλλονται και επι-βάλλονται από πολύ προσεκτικά σχεδιασμένες διαφημιστικές καμπάνιες και με σκοπό την προώθηση των κάθε μορφής εμπορικών συναλλαγών και του καταναλωτισμού γενικότερα. Άλλωστε η διαφήμιση δεν πουλάει απλά προϊόν, αλλά λανσάρει ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής, αντίληψης ένα ολοκληρωμένο σύστημα αξιών, ακριβώς για να τονίσει και να καθιερώσει την αναγκαιότητα του προϊόντος.
Που είναι το κακό θα μου πείτε. Όχι δεν είμαι εγώ αυτή που θα καταδικάσει τον καταναλωτισμό σε καμία περίπτωση, μακριά από μένα κάτι τέτοιο, τον υπηρετώ πιστά εδώ και χρόνια και δεν θα τον αποποιηθώ στο βαθμό που μου φτιάχνει τη διάθεση και μου διασφαλίζει μια σχετικά άνετη ζωή.
Όμως το να ζει κανείς και να πιστεύει ότι οι -όποιες- Γιορτές πρέπει οπωσδήποτε να περιστρέφονται γύρω από το τι θα καταναλώσει και πώς, αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Το να γίνεται αποκλειστικό νόημα της ζωής του και αυτοσκοπός το τι θα φορέσει, πώς θα το φορέσει, τι δώρο θα διαλέξει και τι δώρο θα του κάνουν, είναι μια ανούσια διαδικασία που εξασφαλίζει απλώς και μόνο τη χαρά του εμποράκου και τίποτα περισσότερο. Που σημαίνει ότι το αληθινό νόημα βρίσκεται κάπου αλλού και αλλού θα πρέπει να το αναζητήσουμε.
Ίσως λοιπόν η καλύτερη αφορμή για εορτασμό, η μεγαλύτερη μας ικανοποίηση, η πιο σημαντική νίκη μας τελικά, είναι ότι ζήσαμε κάθε ώρα και στιγμή του χρόνου αυτού που φεύγει. Δώσαμε τις μάχες μας σε όλα τα επίπεδα, κερδίσαμε ή χάσαμε -δεν έχει τόση σημασία-κι είμαστε εδώ για να γιορτάσουμε το γεγονός ότι έχουμε επιβιώσει. Μπορεί να είναι μια νίκη που μας έχει στοιχίσει μεγάλη προσπάθεια, πολλές δύσκολες στιγμές, γεμάτες κόπο, αμφιβολία αγωνία και προσμονή. Είναι όμως μια νίκη κι αυτή και πρέπει να τη γιορτάζουμε αληθινά και ουσιαστικά ως μέρος του γενικότερου τελετουργικού της ζωής μας.
Ίσως ακόμα αυτό που αξίζει να γιορτάζουμε τελικά για τον Χρόνο που φεύγει είναι περισσότερο το αίσθημα ανακούφισης, απαλλαγής, απελευθέρωσης από όσα βαρίδια μας φόρτωσε, και το γεγονός ότι μπορούμε ωστόσο να προσβλέπουμε σε κάτι νέο που έρχεται και μας δίνει την ευκαιρία να το κατακτήσουμε με νέες προσπάθειες, νέες μάχες.
Εφόσον τελικά η πραγματικότητα είναι απλά και μόνο θέμα ερμηνείας, ίσως δεν είναι ποτέ πολύ αργά για να κυνηγήσει κανείς το όνειρό του, όσο δύσκολο κι αν μοιάζει, αν είναι σίγουρος ότι αυτό θέλει πραγματικά.
Ή ίσως ακόμα και για να αλλάξει όνειρο, γιατί όχι.
Καλή Χρονιά.