Την Κυριακή,12 τρέχοντος, πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο και στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου ( Άνω) το μνημόσυνο (σαρανταήμερο) του εξαιρετικού Δωδεκανήσιου συμπατριώτη, δασκάλου και συγγραφέα, Μιχάλη Σκανδαλίδη.
Ο περικαλλής ναός ήταν ασφυκτικά γεμάτος από φίλους, συγγενείς, συνεργάτες, συναδέλφους και τοπικούς άρχοντες, που συνέρρευσαν για να τιμήσουν τον αλησμόνητο εκλιπόντα.
Μετά τη θεία λειτουργία και την επιμνημόσυνη δέηση ακολούθησε στην παρακείμενη ενοριακή αίθουσα (Πνευματικό Κέντρο της περιοχής) φιλολογικό μνημόσυνο, στη μνήμη του αξέχαστου αυτού ανθρώπου. Για την προσωπικότητα και το συγγραφικό έργο του Μιχάλη Σκανδαλίδη μίλησε ο πρόεδρος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, κ. Μανόλης Μακρής. Μίλησαν, επίσης, πρόεδροι κι εκπρόσωποι Πνευματικών Συλλόγων των νησιών της Δωδ/σου για τον μεγάλο απόντα. Εξ ονόματος του Αναγνωστηρίου Καλύμνου «ΑΙ ΜΟΥΣΑΙ» μίλησε ο πρόεδρός του κ. Παναγιώτης Γιαμαίος.
Έκλεισαν με σύντομους χαιρετισμούς οι κ. Δημήτρης Γάκης, βουλευτής, Νίκος Ζωίδης, πρώην βουλευτής, Γιάννης Μαχαιρίδης, πρώην Περιφερειάρχης και Κοσμάς Σφυρίου, πρώην βουλευτής. Τη διαδικασία συντόνισε επιτυχώς το Μέλος του Δ.Σ. της Σ.Γ.Τ.Δ. και Πρόεδρος της Ομοσπονδίας των Παροικιακών Σωματείων Ρόδου κ. Νίκος Κωνσταντινίδης. Συντετριμμένη η σύζυγoς του αείμνηστου Μιχάλη, Αρχόντα, παρακολούθησε με ανάμικτα συναισθήματα το φιλολογικό μνημόσυνο δίπλα στα παιδιά και στα εγγόνια της από τα πρώτα καθίσματα. Η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Η εκδήλωση έκλεισε με τήρηση ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του τιμωμένου.
Ομιλία του κ. Παν. Γιαμαίου
Με συναισθήματα ανάμικτα μετείχαμε στη θεία λειτουργία και στην επιμνημόσυνη δέηση που ακολούθησε για την ανάπαυση της ψυχής του αξιαγάπητου φίλου, συνεργάτη και συμπατριώτη Μιχάλη Σκανδαλίδη. Θεωρούμε ότι με την φυσική μας παρουσία γίναμε κοινωνοί στο πένθος της οικογένειας του αλησμόνητου Μιχάλη, αλλά και της ευρύτερης Δωδεκανησιακής πνευματικής οικογένειας, που έχασε πρόωρα ένα τόσο πολύτιμο τέκνο της. Νιώθουμε, πραγματικά, ευλογημένοι όλοι εμείς που ήρθαμε από την Κάλυμνο, για να συμπροσευχηθούμε μαζί σας, όπως ο Μεγαλοδύναμος αναπαύσει την ψυχή αυτού του ξεχωριστού ανθρώπου στους ανθόκηπους του Παραδείσου, ένθα ουκ έστι πόνος, ου λύπη, ου στεναγμός, έτσι όπως του άξιζε.
Κι είναι γεγονός ότι αδυνατούμε ακόμη να πιστέψουμε ότι ο Μιχάλης ο Σκανδαλίδης έφυγε τόσο ξαφνικά και τόσο αδόκητα απ’ αυτόν τον κόσμο. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι αυτές τις σαράντα μέρες που μεσολάβησαν δε βρίσκεται στο οικείο μετερίζι του, αλλά μας παρακολουθεί γαλήνιος από τη νέα του αιώνια κατοικία.
Νιώθουμε, ταυτόχρονα, δυνατή την ικανοποίηση που αξιωθήκαμε να είμαστε σήμερα ανάμεσά σας, για να ανάψουμε κεράκι στη μνήμη του και να αποτίσουμε τον οφειλόμενο φόρο τιμής στον σπάνιο άνθρωπο, που είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε.
Το Αναγνωστήριο Καλύμνου «ΑΙ ΜΟΥΣΑΙ» που είναι παρόν σ’ αυτή τη σεμνή τελετή εκφράζει για άλλη μια φορά την οδύνη του για την απώλεια αυτής της μέλισσας των γραμμάτων και εκφράζει ευλαβικά την ευγνωμοσύνη του στον ακάματο εργάτη του πνεύματος. Στον σεμνό, αθόρυβο, μειλίχιο, καλοσυνάτο, πράο κι άκακο φίλο Μιχάλη. Είναι εδώ, πλην του ομιλούντος, οι δύο επίτιμοι πρόεδροι του Αναγνωστηρίου, Γιάννης Πατέλλης και Κυριάκος Χατζηδάκης, και ο πρώην αντιπρόεδρος επί σειρά ετών Κων/νος Μηνέττος. Όλοι φίλοι επιστήθιοι, συνεργάτες, αδελφές ψυχές, θα έλεγα, του αείμνηστου δασκάλου.
Είναι βέβαιο, ότι παρόλο που το νήμα της ζωής του κόπηκε βίαια, έφυγε από τη ζωή γεμάτος, πλήρης. Αυτό εξέπεμπε η μορφή του, αυτό έλεγαν τα μάτια του, αυτό δήλωνε το γαλήνιο πρόσωπό του, αυτό τόνιζαν οι μετρημένες του κινήσεις.
Ως εκπαιδευτικός, ως δάσκαλος διέγραψε μια πορεία μοναδική κι αξιοζήλευτη. Τον γνώρισα όντας σπουδαστής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ρόδου, τη διετία 1978- 1980 στα πρότυπα δημοτικά σχολεία της Σχολής. Παρακολούθησα διδασκαλίες του και δίδαξα κι εγώ στην τάξη του. Εκεί ένιωσα για πρώτη φορά το μεγαλείο του ανθρώπου. Μέσα στο διδακτικό εκείνο καμίνι ξεδιπλώνονταν αβίαστα οι αρετές του προσώπου αντάμα μ’ αυτές του λειτουργού. Δεν ακτινοβολούσε μόνο λόγω της άρτιας κατάρτισής του ως δάσκαλος, σαγήνευε, παράλληλα, μαθητές και σπουδαστές ως παιδαγωγός. Η στάση του, οι κινήσεις του, η χροιά κι ο τόνος της φωνής του, η ευγένειά του, η γλυκύτητά του, η δικαιοκρισία του έχτιζαν ακλόνητες στάσεις ζωής. Ήταν ένας δάσκαλος προικισμένος, με πλούσια κοιτάσματα της φυσικής δωρεάς. Στην αίθουσα διδασκαλίας εκείνος ήταν η δύναμη, πράξη ο μαθητής και το σχολείο γινόταν γιορτή. Με θερμή διάθεση και ανεξάντλητη προθυμία βοηθούσε και καθοδηγούσε τους σπουδαστές στα πρώτα διδακτικά τους βήματα. Όχι με τυπική συναδελφική κατανόηση και αλληλεγγύη αλλά με ουσιαστικό πατρικό ενδιαφέρον. Σίγουρα ο αείμνηστος είχε κατά νου τη ρήση του Πλούταρχου που είπε: « Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φωτιά που πρέπει ν’ ανάψει». Πιστέψτε με, λοιπόν, ότι όσον αφορά σε μένα, αυτή η φωτιά με έφερε εδώ. Ταπεινό προσκυνητή στη μεγαλοσύνη του. Τυχεροί οι μαθητές και οι μαθήτριες που είχαν την τύχη να έχουν τον Μιχάλη το Σκανδαλίδη δάσκαλο.
Ως συγγραφέας, ως ερευνητής της πνευματικής αμβροσίας των ευλογημένων Δωδεκανήσων άφησε βαθύ το αποτύπωμά του. Με υνί τη γραφίδα του όργωσε πολλά χέρσα κομμάτια της Δωδεκανησιακής γης, έσκαψε βαθιά κι έφερε στο φως πολλούς θαμμένους θησαυρούς του λόγου και του νου, πνευματικά δημιουργήματα των ηρωικών και εξόχως καματερών προγόνων μας. Ήταν ευτυχής γι’ αυτά τα πνευματικά του παιδιά που γεννιούνταν το ένα μετά το άλλο. Κι αυτός ο θησαυρός ο ανεκτίμητος που ήταν γέννημα μόχθου, μνημειώδους εργατικότητας, υπομονής κι επιμονής και προπάντων ζήλου προσφερόταν απλόχερα, κι ολόψυχα στο Δωδεκανησιακό κοινό. Δούλευε νυχθημερόν για να προσφέρει αυτό που με τη θεία δωρεά δημιουργούσε. Ευτύχησε, λοιπόν, να κληροδοτήσει σ’ όλους εμάς ένα σπουδαίο πνευματικό έργο, το οποίο θα αποτελεί εσαεί σημείο αναφοράς στα Γράμματα του τόπου μας. Παράλληλα, όμως, άντλησε τεράστια μεγέθη χαράς, ικανοποίησης, αγαλλίασης και πληρότητας. Πρόσφερε μάνα πνευματικό και εισέπραττε αγάπη, αναγνώριση, εκτίμηση, θαυμασμό και σεβασμό. Αυτά ήταν η αμοιβή του. Αυτά η κινητήρια δύναμη που τον καθήλωναν μέρα νύχτα στο γραφείο του. Έτσι, και μ’ αυτή την ιδιότητα του συγγραφέα - ερευνητή έγινε πάμπλουτος. Πάμπλουτος σε συναισθήματα τέτοια που είναι μοναδικά, αναντικατάστατα, ανεκτίμητα, που δεν εξαγοράζονται. Απλώς γεννιούνται μετά από τέτοιες μεγάλες προσφορές, πλημ -μυρίζοντας τις ψυχές των δημιουργών, των δωρητών, των καλών ανθρώπων.
Είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε μαζί του για τρία ολόκληρα χρόνια, όταν αποδέχτηκε την πρότασή μας να αναλάβει τη συγγραφή του Λεξικού του Ιδιώματος της Καλύμνου. Εργάστηκε αθόρυβα, εντατικά, με θέρμη και ζήλο, συνεργαζόμενος με δικούς μας ανθρώπους. Τον Γιάννη το Χειλά, τον Γιώργο τον Χατζηθεοδώρου και προπάντων τον Κυριάκο τον Χατζηδάκη, που ήταν ο εμπνευστής αυτού του εγχειρήματος, η κινητήρια δύναμη και ο άμεσα συνεργαζόμενος με τον λεξικογράφο Μιχάλη. Η συνεργασία μαζί του και οι σχέσεις που εξ αυτής αναπτύχθηκαν σφράγισαν τους βοηθούς του και αύξησαν κατακόρυφα την αγάπη και την εκτίμησή τους προς το πρόσωπό του. Πόσες φορές δε μου είπε ο Κυριάκος: Τι άνθρωπος είναι αυτός; τι διαμάντι;
Δόθηκε ολόψυχα και σ’ αυτήν την αποστολή και με τη γνώση, την επιστημονική του επάρκεια και τον αξεπέραστο ζήλο του μας παρέδωσε ένα έργο που τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Εκείνη τη χρονιά ήταν μακράν το καλύτερο βιβλίο που κατατέθηκε για αξιολόγηση στο μεγαλύτερο Πνευματικό Ίδρυμα της χώρας. Το χάρηκε ο ίδιος, το χαρήκαμε κι εμείς.
Πριν κλείσει τα μάτια του δούλευε το αντίστοιχο Λεξικό της Χάλκης. Δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει και να γευτεί ακόμη έναν ζουμερό καρπό της δουλειάς του. Ζήλεψε ο χάροντας τον ακαταπόνητο δημιουργό και τον πήρε.
Ως οικογενειάρχης ήταν ένας ευτυχισμένος σύζυγος, πατέρας και παππούς. Η σύζυγός του Αρχόντω ή Αρχόντα, όνομα και πράγμα, στάθηκε το μεγάλο του στήριγμα, ο αθέατος συνδημιουργός. Μεγάλο μέρος του έργου του της ανήκει, γιατί του εξασφάλιζε ειρηνικό και ζεστό οικογενειακό περιβάλλον, ελαφρύνοντάς τον απ’ τα πολλά οικογενειακά βάρη κι αφήνοντάς τον απερίσπαστο πολλές ώρες της ημέρας και της νύχτας στην αγκαλιά της δεύτερης αγάπης του, της συγγραφής.
Πολλές φορές εξέφραζε την ευγνωμοσύνη του δημόσια στη συμβία του, αναγνωρίζοντας ότι όφειλε πολλά σ’ εκείνη για ό,τι κατάφερε στη ζωή και για την εν γένει ευδαιμονία του.
Υπερήφανος για τα παιδιά και τα εγγόνια του. Μιλούσε με αγάπη και καμάρι γι’ αυτά και τις επιτυχίες τους. Πάντα με σεμνότητα, με μέτρο, χωρίς υπερβολές και περιττά συμπληρώματα. Ευτυχισμένα, πράγματι, τα παιδιά και τα εγγόνια που μεγαλώνουν με πρότυπα τέτοιους γονείς.
Μ’ αυτό, λοιπόν, το πλούσιο γήινο διαβατήριο, στο οποίο ήταν καταχωρισμένες τόσες αρετές, μόνο αρετές και προτερήματα, διάβηκε τις πύλες του Παραδείσου προ σαρανταημέρου ο σπάνιος αυτός άνθρωπος, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στη Δωδεκανησιακή κοινωνία και πόνο ανείπωτο στους οικείους του.
Ας είναι η μνήμη του αιωνία και μακαρία.
(ρεπορτάζ, Παν. Γιαμαίος)
