«Φιλοσοφικά μυθιστορήματα» θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει τα τρία fiction βιβλία του Στέλιου Χαλκίτη - γιατί το τέταρτο είναι... αμιγώς φιλοσοφικό, διδάσκεται μάλιστα στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου. Εμείς εδώ δεν θα βουτήξουμε στα πιο βαθιά νερά της φιλοσοφίας και της ιδιαίτερης γλώσσας με την οποία την υπηρετεί ο συγγραφέας. Θα εμπνευστούμε κυρίως από τη μυθοπλασία, με τις δικές της υπαρξιακές αναζητήσεις: περί έρωτος (και) αυτή τη φορά  - αλλά και περί υποκρισίας.

Αφορμή, το νέο βιβλίο του Στέλιου Χαλκίτη «De Profundis. Αναμάρτητοι Ερωτες», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πηγή, και μένει να δούμε αν θα έχει την ίδια αποδοχή από τους αναγνώστες όπως τα προηγούμενα.

- Μόλις κυκλοφόρησε το 3ο σας μυθιστόρημα. Τι νέο θα λέγατε ότι κομίζει στη λογοτεχνική προσέγγιση «αμαρτωλών» -όπως θεωρούνται γενικώς- ή «αναμάρτητων» -όπως τονίζετε εσείς- ερώτων;

 «Προτιμώ για την έκφραση του συναισθήματος στους συγκεκριμένους χαρακτήρες τον χαρακτηρισμό “αναμάρτητοι έρωτες”.

Δεν είναι απαραίτητο να κομίζει κάτι νέο το βιβλίο, όμως θέτει εκ νέου, με έναν τρόπο οδηγητικό θα έλεγα, παλαιούς προβληματισμούς. Φανερώνει την πλεονάζουσα και “απολέμητη” υποκρισία, και δείχνει πως η ιδανικότητα δεν είναι μια κατηγορηματική αδυνατότητα: αρκεί να έχουμε τη συναίσθηση και τη διάθεση να συμβληθούμε φυσικώ τω τρόπω με τον “άλλον”. Τότε ο ένας συνδράμει τον άλλον, τον συγκρατεί και τον εξυψώνει· αλλά για να συμβεί αυτό, οφείλουν και οι δυο να κατανοήσουν ότι κατ’ αρχήν δεν είναι αντίπαλοι».

Αν κατανοήσουμε το θάνατο, τότε ο φόβος του θα γίνει αγωνία για ζωή

- Δίνετε μεγάλη σημασία στην «ανύψωση του έρωτα σε αγάπη» που δημιουργεί μια «νέα οντότητα», αντικαθιστώντας τα δυο ερωτικά υποκείμενα. Ποια είναι η σημαντικότερη κακοδαιμονία των σχέσεων σήμερα;

 «Δίνω τη δέουσα σημασία, διότι απ’ αυτόν τον μετασχηματισμό και μόνο εξαρτάται η διατήρηση και η εξύψωση μιας έντιμης σχέσης. Πρέπει να παραμερίσουν το “εγώ” και το “εσύ” και να δώσουν τη θέση τους στο “εμείς” πριν αρχίσει η απομυθοποίηση και πριν αναδυθεί η εξουσιαστικότητα, η οποία δεν καθυστερεί ποτέ. Το “εμείς” πρέπει να λειτουργήσει διαπλαστικά στο “εγώ” του ενός και του άλλου· ας προσεχθεί πως με τη δημιουργία του “εμείς” δεν καταργούνται τα “εγώ”, συνεχίζουν να διατηρούν μέρος της αυτονομίας τους - απλά απαιτούν ιδεωδέστερα πράγματα που σχεδόν πάντα συμπεριλαμβάνουν τον “άλλο”.

Τώρα σχετικά με την κακοδαιμονία των σχέσεων, μπορούμε να πούμε πολλά, ωστόσο θα περιοριστώ να δηλώσω απερίφραστα πως η εξουσιαστικότητα είναι η κύρια αιτία της κακοπάθειας των σχέσεων. Ενα τυπολογικό γνώρισμα, που τις περισσότερες φορές εκφράζεται μέσω της ευφραντικής υποτίμησης του “άλλου”.

Δεν έχουμε να κάνουμε πολλά για να αποφύγουμε την παγίδα: να κατανοήσουμε το νόημα των λέξεων “ευχαρίστηση” και “ικανοποίηση”, να συναισθανθούμε τη μεταξύ τους σχέση. Αυτές οι έννοιες οφείλουν στην αγάπη να βρίσκονται σε άμεση συνάφεια και να αλληλοτροφοδοτούνται.

Αρκεί να κοιτάξουμε γύρω μας, και θα δούμε την ανταγωνιστικότητα που υπάρχει στις σχέσεις των ανθρώπων. Την κατακλυσμιαία δύναμη του έρωτα θα την αντισταθμίσουμε με μιαν άλλη εξίσου ισχυρή, μια νέα δύναμη μετασχηματισμού, που θα επιδράσει ως καταλύτης και θα φέρει την αγάπη στη θέση του έρωτα. Καλό είναι βέβαια να θυμόμαστε πως, ειδικά στις σχέσεις, οι αδύναμοι εξουσιαστές του εαυτού τους είναι που γίνονται εξουσιαστές του άλλου».

- Ο εαυτός, η ταυτότητά του και ο «άλλος» έχουν κεντρική θέση στους προβληματισμούς σας. Πώς αντικατοπτρίζονται σε σύγχρονα ζητήματα όπως π.χ. η πολυπολιτισμικότητα, με τις επιμέρους έννοιες και πτυχές της;

 «Τον “εαυτό” ας τον αφήσουμε, διότι απέχουμε πολύ από το να δημιουργήσουμε άρτιο και ολοκληρωμένο εαυτό, έχουμε μόνο ίχνη εαυτότητας. Στην πολυπολιτισμικότητα που αναφερθήκατε, εκεί οφείλουν οι ταυτότητες να γίνουν πιο ευέλικτες και να επιδεικνύουν ανοχή - και αυτό μπορεί να επισυμβεί μόνο αν ο “άλλος” έχει κεντρική θέση στην πορεία μας στη ζωή, και ο οποίος εν τέλει θα επιδράσει διαπλαστικά πάνω μας. Αλλωστε δεν συμφωνώ καθόλου με το “άνθρωπος είσαι αν έχεις ανθρώπινο DNA”.

Οι έννοιες που αναφέρατε έχουν μια καθολικότητα και οφείλουν να δομούνται βάσει αξιών που έχουν οικουμενική εκτατότητα, όχι βάσει κανονιστικών αρχών ή και προκαταλήψεων. Είναι απαιτητή η έμπρακτη θεσμική και ηθική αναγνώρισή τους ως αυτοσκοπών και όχι ως υποχρεώσεων».

- Τα μυθιστορήματά σας έχουν ευρεία απήχηση παρόλο που ένας βασικός σας στόχος είναι η ανατροπή των βεβαιοτήτων - στην οποία το κοινό δεν συναινεί συνήθως πρόθυμα. Πώς το εξηγείτε;

 «Μας κάνει εντύπωση αυτό που συμβαίνει και δεν μας δελεάζει αυτό που δεν συμβαίνει. Μπορεί να μας φαίνεται πως δεν συναινούν, ίσως γιατί δεν διακρίνουμε μια καθολική ενεργό αντίδραση. Γι’ αυτό συνήθως φταίει η συνήθεια, οι βιοτικές μέριμνες και οι μύριες άλλες αποσπάσεις. Ομως, ο αναγνώστης συγχρονίζει αυτά που διαβάζει με τις δικές του συνάφειες και τις δικές του διαπιστώσεις, οπότε είναι σχεδόν αδύνατον να μην διακρίνει τις πραγματικές στρεβλώσεις των βεβαιοτήτων».

- Οι οντολογικές-υπαρξιακές αναζητήσεις σας από νεαρή ηλικία, κατά πόσο σας έχουν κάνει «πρακτικά» σοφότερο πλέον απέναντι στα καθημερινά μυστήρια της ζωής, αλλά και στον αναπόφευκτο θάνατο; 

 «Για σοφότερο δεν ξέρω, αυτό που κατάλαβα, όμως, είναι πως όλοι πρέπει να ζούμε τη δική μας ζωή και όχι να εξοφλούμε γραμμάτια που υπέγραψαν άλλοι. Να μη ζούμε τη ζωή που μας υπαγορεύουν οι άλλοι. Ζούμε με τον φόβο του θανάτου φανερό και συγκαλυμμένο, και δεν ζούμε τη ζωή μας· αν κατανοήσουμε τον θάνατο, τότε ο φόβος του θανάτου θα γίνει αγωνία για ζωή, και τότε θα ζήσουμε. Αλλιώς απλά θα επιβιώνουμε σαν τρομαγμένοι άνθρωποι».

- Αρχίσατε να εκδίδετε τα βιβλία σας το 2012, σοβούσης της ελληνικής ύφεσης. Είχε απλώς έρθει το πλήρωμα του χρόνου ή σας ενέπνευσε και η κρίση; 

 «Δεν είχε καμιά σχέση η κρίση με τη συγγραφή ή την έκδοση των βιβλίων μου, γράφω από μικρό παιδί στις χαρτοσακούλες, εκείνες τις παλιές, του μπακάλη. Απλά η κρίση με εξώθησε να γράψω το “De Profundis, Αναμάρτητοι Ερωτες”. Αυτή η αδράνεια της βαθύπλουτης εκκλησίας, η ελεημοσύνη στα συσσίτια, με έκαναν να νιώσω έναν ψυχικό διεμβολισμό και έφεραν στον νου μου και τις άλλες παραπραξίες που έχουν θεσπίσει για δικούς τους ακατανόητους λόγους. Για παράδειγμα, την άρνησή τους να εξισώσουν τη γυναίκα με τον άνδρα ή την εμμονή τους να θεωρούν τη γυναίκα -δηλαδή τη μάνα που τους έφερε στον κόσμο- κάτι μιαρό. Τη δυναμική επιμονή τους να πληρώνουν οι φορολογούμενοι τους μισθούς τους, τα οικονομικά σκάνδαλα και όχι μόνο. Ωστόσο, ο κεντρικός μου ήρωας δεν ήταν τέτοιας ποιότητας άνθρωπος, όπως θα δείτε στο μυθιστόρημά μου· αλλά τι να πεις… Ο Αλτουσέρ έλεγε “Για τον καθένα μια φαντασίωση γίνεται ζωή”».

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο Στέλιος Χαλκίτης γεννήθηκε στην Κάλυμνο όπου ζει, εργάζεται και συγγράφει. Κατά τη διάρκεια των εγκύκλιων σπουδών του, αλλά και αργότερα, σε μια προσπάθεια να βρει απαντήσεις στις υπαρξιακές του ανησυχίες, ταξίδεψε σε Ινδίες, Θιβέτ, Ιμαλάια, Αγ. Ορος κ.α. Επί σειρά ετών αρθρογραφούσε σε ελληνικές εφημερίδες για πολιτικά, φιλοσοφικά και κοινωνικά θέματα, υποστηρίζοντας με θέρμη τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των γυναικών και την ισότητα εν γένει, όπως και την ανάγκη αναθεώρησης πάσης φύσεως βεβαιοτήτων. Συχνά προσκαλείται σε πνευματικά ιδρύματα, φιλοσοφικά συμπόσια ή άλλες εκδηλώσεις όπου δίνει διαλέξεις φιλοσοφικού ή ψυχολογικού χαρακτήρα που τυγχάνουν μεγάλης αποδοχής από το ευρύ κοινό και μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Εκτός από το «De Profundis. Αναμάρτητοι Ερωτες» έχει εκδώσει άλλα τρία βιβλία: το «Μάργκινους Μόριους», 2012, Εκδόσεις Ζήτη, «Ο Λούσηρος» (2013, εκδόσεις Ζήτη) και («Ante Tractatum - Φιλοσοφικές Σημειώσεις» (2015, εκδόσεις Ρώμη). Το πρώτο από αυτά έχει κάνει δεύτερη έκδοση στην Ελλάδα (2015) και αγγλική έκδοση στη Μεγάλη Βρετανία: «Marginus Morius», Vanguard Press, 2014. Το ««Ante Tractatum» διδάσκεται στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.