Ένα μικρό , βαθοχωσμένο Ιερό, τον θυμούνται όσοι ξεπέρασαν από καιρό τα πενήντα- εξήντα τους χρόνια. Και το κύκλωνε το Ιερό και το αποσκέπασε ο καινούργιος ναός. Κι ήθελε να σου φαντάζει τώρα στη μνήμη σαν ιερό μέσα σε καράβι, που στην καρδιά και τη φωλιά του
κήτους κλείει, πιο ιερό και προσκυνημένο, ένα άγιο, θαλασσοσκεβρωμένο εικονοστάσι. Και το παλιό Ιερό που είδες κατεβαίνοντας τη μικρή σκάλα, να το προσκυνάνε οι παλαιότεροι ναυτικοί, ετάφη εκεί, στην καρδιά της καρδιάς του νέου ναού.
Χτίστηκε o καινούργιος Αϊ- Νικόλας από τους βυθούς της θάλασσας, σε μεροκάματα που βουτούσαν οι σφουγγαράδες του Νησιού κι έβγαινε το σφουγγάρι για την Εκκλησιά του.
Και τον αγάπησαν οι σφουγγαράδες και τον τιμούσε όλο το νησί, γιατί είναι η ρίζα τους στη θάλασσα κι έχει να ορίσουν όλες οι φαμελιές από του σφουγγαριού την πέτρα. Και μέσα απ’ το φύκιο του ξετυλιχτήκαν και ξεσπαργανώσανε γενεές- γενεών.
Πώς να βρούμε τώρα το μετράρι; Τι είναι στο Νησί μας ο Αϊ- Νικόλας πάνω από το λιμάνι! Είναι βέβαια κι άλλες ενορίες. Και η εκκλησία κάθε μιας ξέρουμε τι τόπο έχει σ’ εκείνου την ψυχή που πέρασε τη ζωή του εκεί, από τα παιδικά του χρόνια και ώσπου γένηκε νέος κι’ αντρώθηκε και συχνά φαμίλεψε, ακόμη κι όταν ήρθε στερνά στο όριο. Κι απ’ τον άντρα, πιο κύριο της ζωής και εγκαρδιακό είναι ακόμα για την κόρη και τη γυναίκα η ενορία της.
Mα ο Αϊ- Νικόλας είναι ναυτικός κι όλη η ζωή μας είναι από τη θάλασσα κι έχει σε κάθε ψυχή να ορίσει και στη γιορτή του τόνοιωθε το νησί. Δεν ήτανε σαν τις άλλες σκόλες. Μυστήριο η μέρα εκείνη για τους θαλασσινούς, τους σφουγγαράδες. Το ίδιο για τις γυναίκες τους και τις κόρες .
Άγιε μου Νικόλα, το πονούσες το Νησί! Μη δεν τόδειξες στερνά και με τα θαύματά σου πάνω στη δυστυχιά και τον αγώνα του με τους Φράγκους; Κι όχι μόνο μια ψυχή, λαός ακέριος τα είδε τα σημεία σου. Στοχάζεται κανείς πάλι: δεν μπορούσε άλλος Αγιός να το πονέσει έτσι το Νησί. Πατέρας του στάθηκε ,πατέρα τον είχανε οι θαλασσινοί μας. Και θαρρείς πως δεν προσκυνούσανε όμοια λογής σε άλλην εκκλησία μέσα. Το καταλαβαίνανε οι ναυτικοί σαν σίμωναν να ασπαστούνε την εικόνα στο προσκυνητάρι, τον Γέρο- Καπετάνιο. Σεβόντουσαν την οικία του όπως καμμιάν άλλη εκκλησία. Και στη χάρη του πήγαινε κι ο καπετάνιος κι ο μηχανικός κι ο γυμνός βουτηχτής και το σφουγγαρέλλι κι όλοι: εμπόροι και μαστόροι, καπετάνισσες και καπετανοπούλες κι όλος ο κόσμος ,άντρες, γυναίκες, κι όλα τα συνάφια. Το μεγάλο μας σχολειό ( Νικηφόρειο) ,μόνο τον Αϊ-Νικόλα τιμούσε στη χάρη του κι έκανε στρατό κάθε χρόνο στον μεγάλο εσπερινό.
Κείνος π’αγαπά το Νησί με όλη την ψυχή του την έχει γραμμένη την ξεχωριστή μέρα του Αϊ-Νικόλα, στην πρώτη καρδιά μέσα του χειμώνα. Πάρεξ τα Φώτα π’αγιάζουν τα νερά κι θάλασσες, δεν είναι άλλη γιορτή σημαδερή κι έτσι μεγάλη. Σαν τελείωνε η εκκλησία και ξεπόρτιζε ο κόσμος στην αυλή, τι στοίχιωμα ήταν αυτό Θεέ μου, εκείνο από ομορφιά, με τα χρωματιστά τσεμπέρια που λουλούδιζαν, τα σαλιά φουστάνια και μεταξωτά, πασαλοΐτικα και χτυπητά!
Και πού να πιστέψεις ότι ένα νησί σαν και το καλόμοιρο το δικό μας, μπόρειε να βγάζει από το σπλάχνο του τέτοια καλοδέματη (δέμας) νιότη και ήμερη, με την κρυφή παλληκαριά, θρεμμένη μες στο στοιχείο της θάλασσας, που γνώριζε, όχι πια τους ανέμους και τις άγριες τρικυμίες της με τα μικροκάικα, μα με τα θεριά στον πάτο της. Και πάλεψε συχνά μαζί τους κι έβρισκε τον τάφο αιώνια κι όχι τριήμερο σαν τον Ιωνά στην κοιλιά του κήτους. Γιατί μόνο μια φορά στα χρονικά μας ξέρω να γύρισε πίσω στο Νησί ένας, μέσ’από την κοιλιά του σκυλόψαρου, με γδαρμένες πλάτες και κομμένο εδώ-εκεί το κρέας της σάρκας του. Κι από τους άλλους μόνο το μισό κορμί ή ένα χέρι έβγαζε κάποτε ο κολαουζέρης επάνω, αν δεν κοβόταν το σχοινί του!
Να, γι’αυτό, όποιος δεν τους έχει δει στη θάλασσα της Μαντρούχας και σοφρρανικά και αβεντικά της Κρήτης και πέρα ως την Τρίπολη και σ’όλη την Μπαρμπαριά, δεν μπορεί να μπει στο νόημα της φοβερής τέχνης του δύτη και της μοίρας που κυβερνά το Νησί. Τίποτε δεν μπορεί να μαντέψει βλέποντας τους θαλασσινούς μας στην πιάτσα και στον καφενέ ή στην ταβέρνα παρέα, ακόμα πιο λίγο στα γλέντια τους.
Μια ολόκληρη σύνθεση από είδη ανθρώπων πλάθει η μοιραία αυτή δουλειά: από τον σφουγγαρά ως τον μηχανικό, τον κωπηλάτη ή κολαουζέρη και τους καπεταναίους, μια δουλειά που έδωσε μπόλικο το ψωμί και το κρασί στο Νησί και πάλι το βασάνισε κι έκανε τη ζωή του μέσα στους καιρούς, τραγωδία, τόφθειρε και τόριχνε κάθε τόσο στη δυστυχία.
Σε όλους αυτούς επάνω δίκαιος προστάτης χρημάτισε ο Αϊ Νικόλας και μάταια δεν στέκει εκεί πάνω από το λιμάνι, σαν μεγαλόφαντο φανάρι πίστης και παρηγοριάς, η άγια οικία του « Καπετάνιου», που χτίσανε με αγάπη και περηφάνεια, τρυγώντας το βυθό της θάλασσας .Η φωνή της καμπάνας του αλλιώς χτυπούσε στη χάρη Του. Σαν η πρώτη Λαμπρή του χειμώνα στο Νησί, καθώς ήταν όλοι οι θαλασσινοί στα σπίτια τους!
Από την εφημερίδα «Προοδευτική Κάλυμνος»
του Εμμ. Μ. Καπελλά,16 Δεκεμβρίου, 1953
Για την αντιγραφή, Φανή Καπελλά-Κουτούζη
*O Καλύμνιος φιλόλογος ,ποιητής , συγγραφέας και γυμνασιάρχης ,του Νικηφορείου Γυμνασίου, Γιάννης Κλ. Ζερβός,(1884-1959), το1937 βρέθηκε να υπηρετεί στη Μυτιλήνη , όπου και έγραψε το κείμενο αυτό, εξόριστος από τους Ιταλούς (για τρίτη φορά),καθώς οι Ιταλοί είχαν κλείσει τα ελληνικά σχολεία στα Δωδεκάνησα .
