Αν η 28η Οκτωβρίου για μας τους Έλληνες ζωντανεύει ένδοξες μνήμες του Μεγάλου Έπους του 1940, η ίδια ημερομηνία ξυπνά φρικτές αναμνήσεις και στους Ιταλούς, γυρνώντας τους, παράλληλα, πίσω στο 1922. Τότε που οι μελανοχίτωνες του πρώην σοσιαλιστή Μουσολίνι έκαμαν την περιβόητη θριαμβευτική πορεία στη Ρώμη (MarciasuRoma), επιβάλλοντας ένα πρωτόγνωρο στη χώρα τους και στα παγκόσμια χρονικά δικτατορικό καθεστώς: τον Φασισμό. Ακρογωνιαίος, λοιπόν, λίθος του ιταλικού φασιστικού καθεστώτος υπήρξε η 28η Οκτωβρίου του 1922.
Προς τιμήν αυτής της επετείου έγινε και η εισβολή στην Ελλάδα το 1940, που προετοίμαζε μεθοδικά από καιρό ο Μουσολίνι. Ωστόσο γύρισε καπάκι η Ιστορία και την 28η Οκτωβρίου την τιμούμε και την εορτάζουμε εμείς σήμερα, ενώ σαν πρώην φασιστική επέτειος-όπως και άλλες αντίστοιχες-ξεχάστηκε πια στην Ιταλία.
Με την ημερομηνία όμως αυτή της 28ης Οκτωβρίου, είτε του 1922, είτε του 1940, συνδέεται άμεσα και η δική μας Δωδεκανησιακή Ιστορία, καθώς απ’ το 1912 και για 31 ολόκληρα χρόνια τα νησιά μας, πριν απ’ τη Γερμανική εισβολή του 1943, έζησαν την Ιταλική Κατοχή, με αποκορύφωμα τη φασιστική τυραννία.
Όλα ξεκίνησαν με τη στρατιωτική κατάληψη (occupazionemilitare) των Δωδεκανήσων. Προσωρινά -τάχα στην αρχή - οριστικά έπειτα, μετά από αλλεπάλληλες παλινωδίες διπλωματικών διαβουλεύσεων, που οδήγησαν στην περίφημη Συνθήκη της Λοζάννης το 1923. Τότε που η ανερχόμενη δύναμη του μεσογειακού φασιστικού ιμπεριαλισμού, η Ιταλία, προσάρτησε στην Επικράτειά της τα νησιά ως «κτήση» (possedimento) - και όχι ως «αποικία» (colonia) όπως έκανε με μερικές χώρες της Αφρικής - για να ολοκληρωθεί και τυπικά πλέον η πλήρης κυριαρχία της στα Δωδεκάνησα.
Είναι η περίοδος που αρχίζει σταδιακά το πρόγραμμα εξιταλισμού-εκφασισμού των κατοίκων. Όλοι οι τομείς του δημόσιου βίου των «Ιταλικών Νησιών του Αιγαίου» (IsoleItalianedell’ Egeo), όπως ονομάστηκαν τα Δωδεκάνησα, μπήκαν αναγκαστικά σ’ αυτό το πρόγραμμα, που απέβλεπε στη συντριβή του ελληνικού φρονήματος των Δωδεκανησίων.
Ένας απ’ τους τέσσερις ηγέτες (τετράρχες του φασισμού) που έκαμαν την περιώνυμη «Πορεία στη Ρώμη» την 28η Οκτωβρίου του 1922 και οδήγησαν τον Μουσολίνι στην εξουσία, ο διαβόητος Ντε Βέκκι, διαδέχτηκε ως Κυβερνήτης των Νησιών, τον διπλωμάτη Μάριο Λάγκο, για να επιταχύνει τη μετάλλαξη του προσώπου της Δωδεκανήσου από ελληνικού σε ιταλικού. Κι ενώ οι Ιταλοφασίστες προετοίμαζαν την επίθεσή τους κατά της «αγγλόφιλης», όπως ισχυρίζονταν, Ελλάδας, ο παρανοϊκός Κυβερνήτης των Δωδεκανήσων Ντε Βέκκι, διέτασσε τον δεκαπενταύγουστο του 1940 τον άνανδρο τορπιλισμό του καταδρομικού μας «Έλλη», αγκυροβολημένου στο λιμάνι της Τήνου, που συμμετείχε στον πανηγυρικό εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Η ασέβεια και η αλαζονεία θέρισε του ολέθρου τον στάχυ και ο τορπιλισμός εκείνος ήρθε να χαλυβδώσει τις καρδιές των Ελλήνων.
Στις 15 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς το Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο της Ιταλίας υπό την προεδρία του Μουσολίνι αποφάσιζε οριστικά τον πόλεμο κατά της Ελλάδας, επιλέγοντας «συμβολικά» ως ημέρα της επίθεσης την 28η Οκτωβρίου, σαν μια νέα άνετη για τον ιταλικό στρατό των 105.000 ανδρών «πορεία», όχι πια προς τη Ρώμη, αλλά προς την Αθήνα. “ΑndiamoinAtina, perpassarevitafina”(«Ας πάμε στην Αθήνα να περάσουμε ζωή φίνα», τραγουδούσαν περήφανα οι Ιταλοί σολντάτοι). Ο Μουσολίνι και οι στρατηγοί του πίστευαν ακράδαντα στην υπεροπλία τους. Γι αυτό και η ιταλική επίθεση υπήρξε βιαστική. Προτού καλά - καλά εκπνεύσει η διορία του τελεσιγράφου της 28ης Οκτωβρίου, οι ιταλικές δυνάμεις είχαν εισβάλει στο ελληνικό έδαφος. Έπρεπε να εκλείψει αυτός ο «μικρός» και «αυθάδης» ελληνικός λαός, που πίστευε στη μακραίωνη Ιστορία του των πέντε χιλιάδων χρόνων, απ’ την εποχή του Μίνωα!
Το όνειρο, βέβαια, του Μουσολίνι να καταλάβει την Ελλάδα δεν άργησε να μεταβληθεί σε εφιάλτη. Πήρε την απάντηση που του άξιζε απ’ τους Έλληνες. Ο μικρόσωμος Δαυίδ απέκρουσε τον γίγαντα Γολιάθ απωθώντας τον πέρα απ’ τα βουνά της Βορείου Ηπείρου, προς τη θάλασσα, μέχρι που οι σύμμαχοι του Μουσολίνι Γερμανοί, αναγκάστηκαν να ρίξουν στη μάχη τη σιδερόφραχτη πανοπλία τους. Μόνο έτσι μπόρεσαν οι δυνάμεις του Άξονα να καταλάβουν τη χώρα μας.
Εδώ στα μαρτυρικά Δωδεκάνησα, η 28η Οκτωβρίου του 1940 αναπτέρωσε τις ελπίδες των κατοίκων για εθνική αποκατάσταση κι ενσωμάτωσή τους με την Ελλάδα. Οι αλύτρωτοι Δωδεκανήσιοι είχαν τώρα την πολυπόθητη ευκαιρία να χτυπήσουν στα πλευρά τον τύραννό τους, γι αυτό κι όσοι βρίσκονταν σε ελληνικό έδαφος (εργάτες, επαγγελματίες, υπάλληλοι, σπουδαστές και επιστήμονες) έσπευσαν να δώσουν το «παρών» στο πολεμικό προσκλητήριο της Πατρίδας, που σάλπισε το πρωινό εκείνης της αλησμόνητης μέρας. Δωδεκανήσιος ήταν ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που έπεσε στη μάχη της Πίνδου: ο Υπολοχαγός απ’ τη Χάλκη Αλέξανδρος Διάκος! Χίλιοι εξακόσιοι ακμαίοι Δωδεκανήσιοι εθελοντές συγκρότησαν το ιστορικό «Συντάγμα των Δωδεκανησίων», για ν’ ακολουθήσει τεράστιος αριθμός εθελοντών ενταχθέντων στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, που πολέμησαν τους κατακτητές σε όλα τα μέτωπα. Παράλληλα ένα πλήθος αντιστασιακών στα νησιά μας βοήθησε με ποικίλους τρόπους τους συμμάχους μας και αρκετοί ήταν εκείνοι που θυσιάστηκαν με εκτελέσεις απ’ τους βάρβαρους Γερμανούς κατακτητές.
Έτσι η 28η Οκτωβρίου έγινε μία επέτειος με πολλαπλή ιστορική ενθύμηση. Τόσο γιατί συμβολίζει την ενότητα και ομοψυχία που έδειξε σύσσωμος ο Ελληνισμός για την απόκρουση του εισβολέα, όσο και γιατί συνετέλεσε στο να δρομολογηθεί επιτέλους η αντίστροφη μέτρηση για την τύχη των νησιών μας, που παρά τα επακολουθήσαντα δεινά της ναζιστικής κατοχής, θα μπορούσε ίσως να χαρακτηριστεί: «η αρχή του τέλους» της ξενικής μας κατοχής. Όσο για τους Ιταλούς η 28η Οκτωβρίου παραμένει μια διπλή οδυνηρή ανάμνηση: αυτή της «πορείας» του φασισμού απ’ το 1922 και της απρόσμενης ήττας τους στα Ελληνοαλβανικά σύνορα το 1940.-
