γιό του Πάπα Μιχάλη Τσουγγράνη και της Πρεσβυτέρας Σεβαστής Βαρκά. Εκ μέρους της συζύγου του Σελίν, του αδερφού μου Μιχάλη, και της αδερφής μου Στέλλας, και εμού, επιτρέψτε να μοιραστώ μερικές σκέψεις και αναμνήσεις.
Ο πατέρας μου έζησε γεμάτη ζωή, σχεδόν ενενήντα πέντε χρόνια. Όταν γεννήθηκε στην Χώρα Καλύμνου, την Δευτέρα, 10 Δεκεμβρίου του 1919, το ένατο και τελευταίο παιδί του Παπά και της Παπαδιάς, το αποκούνι, όπως το ονομάζανε στο νησί των σφουγγαράδων, στο σπίτι του δεν υπήρχε ούτε ρεύμα, ούτε τηλεόραση, ούτε ψυγείο, ούτε τρεχούμενο νερό.
Έφυγε από αυτό τον κόσμο ο πατέρας, σχεδόν έναν αιώνα μετά, τελευταίο από τα τέσσερα παιδιά του Παπά και της Παπαδιάς που αξιωθήκανε να ενηλικιωθούνε και να επιζήσουν τον πόλεμο και την κατοχή. Έφυγε από τον κόσμο μας την εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της ψηφιακής τηλεόρασης, του ίντερνετ, της ακαριαίας πληροφόρησης, και της διακίνησης του κεφαλαίου με την ταχύτητα του φωτός. Έφυγε σε μια περίοδο για την ανθρωπότητα που χαρακτηρίζεται από γιγαντιαία επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο. Συνάμα, έφυγε από ένα πλανήτη που μαστίζεται από μόλυνση, από φανατισμό και τρομοκρατία, από πολέμους, από ατέλειωτη και ανηλεή φτώχεια, και αδικία. Έφυγε από έναν κόσμο την εποχή της παγκοσμιοποίησης και του μεγάλου αδερφού.
Και παρόλο που θα φαινόταν απίστευτο σε κάποιον σαν τον πατέρα μου που είδε πόλεμο και κακουχία, που αγαλλίασε η καρδιά του με τα δειλά πρώτα βήματα της μεταπολίτευσης, και πιο ύστερα με την εισδοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή κοινότητα, θέτοντας τις προϋποθέσεις για ειρήνη και ευημερία, έφυγε από τον κόσμο ο πατέρας όταν η Ελλάδα για μια φορά ακόμα βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου.
Ο πατέρας ήταν περήφανος Έλληνας και Καλύμνιος. Θυμάμαι, όταν ήμουν μικρό παιδί, πως, ως ο καλύτερος δάσκαλος που θα μπορούσε οποιοσδήποτε να επιζητήσει, δίδασκε σε μένα, τον αδερφό μου και την αδερφή μου τα πάντα για την Ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό. Από τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, όλους τους φιλοσόφους, τον Θουκυδίδη, τον Αριστοτέλη, τον Μέγα Αλέξανδρο, το Παύλο Μελά, του Αθηναίους και του Σπαρτιάτες, τον Πελοποννησιακό πόλεμο, την Οδύσσεια – η λίστα είναι ατελείωτη -ο πατέρας ήταν γνώστης των πάντων.
Λάτρης της ιστορίας, ταλαντούχος στον γραπτό και προφορικό λόγο, σφουγγάρι – ως ίσως αρμόζει σε έναν Καλύμνιο – γνώσεων, «εφημεριδοφάγος» και «βιβλιοφάγος», μαθητής της γεωπολιτικής και των διεθνών σχέσεων, μας μετέδωσε την αγάπη για το Ελληνικό πνεύμα και την περηφάνια για την ιστορία και τον πολιτισμό μας.
Ως ένας από τους νεότερους αξιωματικούς της Σχολής Ευέλπιδων, υπήρξε της γενιάς του «όχι» και του «αέρα», απωθώντας τους Ιταλούς εισβολείς μέχρι την Αλβανία. Όταν οι Γερμανοί κατακτητές προσπαθήσανε να υποτάξουν τη Ελληνική ψυχή, αντιστάθηκε. Κυνηγημένος και από τους Γερμανούς και από τους Κομμουνιστές, αρνήθηκε να υποκύψει.
Ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του, που είχε και αυτός την δικιά του, ακόμα πιο πλούσια ιστορία, ως ένας από τους ηγέτες εναντίον του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας που προσπαθήσαν να επιβάλλουν οι Ιταλοί στα Δωδεκάνησα, ο πατέρας μου έκανε ότι περνούσε και αυτός από το χέρι του να τιμήσει την γενέτειρα του. Πάλεψε για τα πιστεύω του και για την πατρίδα του.
Μου εξιστόρησε πως στην απαρχή της κατοχής οι Γερμανοί συγκεντρώσανε σε μια αίθουσα αυτόν και άλλους αξιωματικούς δίνοντας τους την επιλογή να συνεργαστούν ή να φυλακιστούνε, ή και να υποστούν χειρότερα. Θυμάμαι να μου διηγείται πως αυτός και κάποιοι άλλοι αξιωματικοί βρήκαν μια ξεκλείδωτη πόρτα και, με κίνδυνο της ζωής τους, το σκάσαν, έτσι καταφέρνοντας να περάσουν στην αντίσταση.
Θυμάμαι τον πατέρα μου να διηγείται πως κατά την περίοδο της κατοχής αντάλλαξε τις μπότες του για έναν τενεκέ ελαιόλαδο, περπατώντας ξυπόλητος πολλά χιλιόμετρα κάτω από άσχημες καιρικές συνθήκες, για να μπορέσει να βοηθήσει την οικογένεια του να επιζήσει. Η αδερφή του η Μαρία που έπασχε από τυμπανισμό λόγω υποσιτισμού σχεδόν πέθανε εκείνη την χρονιά.
Θυμάμαι μια άλλη ιστορία, πάλι στην κατοχή, πως βρεθήκανε με τον αδερφό του τον Ιωνά, τον γιατρό, εντελώς τυχαία, μη γνωρίζοντας μέχρι εκείνη την στιγμή ο ένας αδερφός αν ο άλλος ήταν ζωντανός. Βρέθηκαν κάπου στην Βόρεια Ελλάδα, όπου ο συγχωρεμένος ο θείος μου πιο ύστερα έβαλε ρίζες στην Ορμύλια της Χαλκιδικής.
Θυμάμαι και στο ξεκίνημα της μεταπολίτευσης, στους ώμους του, ως μικρό παιδί, στην Πλατεία Αριστοτέλους, της Θεσσαλονίκης μας, βλέποντας και ακούγοντας τον Κωσταντίνο Καραμανλή, την αισιοδοξία του πατέρα μου για καλύτερες μέρες για την Ελλάδα.
Μου φαίνεται απίστευτο πως πέρασε ένας χρόνος ήδη από τον θάνατο του πατέρα. Πατέρας και εγώ τώρα, θυμάμαι συχνά όλα όσα μας έμαθε ο δικός μου πατέρας. Μου λείπει πολύ. Μου λείπει το πνεύμα του. Μου λείπει η ανθρωπιά του. Με βροντερή φωνή, δυνατό γέλιο, με επιβλητικότητα, συνάμα με πολλές αδυναμίες, και με απέραντη αγάπη για την οικογένεια του, την πατρίδα του, το νησί του και την θρησκεία και εκκλησία, ο πατέρας άφησε χνάρια και τίμησε την γενέτειρα του.
Αυτό το καλοκαίρι, όταν με το καλό επισκεφτώ την Ελλάδα για διακοπές, θα κάνω ένα μακροβούτι προς τιμή του και θα φάω μερικά κεράσια και σύκα, τα αγαπημένα του φρούτα.
Αιωνία σου η μνήμη πατέρα.
Αντώνης Τσουγγράνης, Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών
Βιρτζίνια, ΗΠΑ
