1 σχόλιο

• Σύνδεσμος σχολίου Τετάρτη, 26 Φεβρουαρίου 2014 19:38 δημοσιεύθηκε από Αναγνωστήριο Καλύμνου Αι Μουσαι

  ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ
  Απάντηση του συγγραφέα κ. Μιχάλη Σκανδαλίδη στον κ. Ιωάννη Μαύρο, φιλόλογο
  Οφείλω να ευχαριστήσω τον φιλόλογο κ. Γιάννη Μαύρο, για το από 20/2/2014 άρθρο του στην εφημερίδα « Η Αργώ της Καλύμνου », στο οποίο χαρακτηρίζει το Λεξικό « ως έργο αναμφισβήτητα μεγάλης σημασίας για την Κάλυμνο » και παραθέτει καλοπροαίρετα, όπως ο ίδιος υπογραμμίζει, παρατηρήσεις του για λάθη και παραλείψεις.
  Υπενθυμίζω ότι κατά την ημέρα της παρουσίασης του Λεξικού ( 15/01/2014 ) τόνισα ότι δεν φιλοδοξεί, σε καμιά περίπτωση, να θεωρηθεί πλήρες ή αλάνθαστο, και ότι περιμένει τη συμπλήρωσή του, γιατί όχι και διορθώσεις, από νέους επιστήμονες ερευνητές εραστές της Καλύμνου.
  Στην εισαγωγή μου, επίσης, στο Λεξικό, στη σελ. 20, μνημονεύω την καταγεγραμμένη παρατήρηση του πρώτου μελετητή του ιδιώματος της Καλύμνου, αείμνηστου, μεγάλου Διδασκάλου Νικολάου Δράκου για το λεξικό του: « ...το βιβλίο έχει ατέλειες, ελλείψεις, παραλείψεις και, όχι λίγες, πλάνες ». Κλείνοντας την εισαγωγή μου, σελ. 22, γράφω τούτο: « ...παραδίδεται το Λεξικό του ιδιώματος της Καλύμνου, το οποίο δεν φιλοδοξεί σε καμιά περίπτωση να θεωρηθεί πλήρες, γιατί αν για ένα λεξικό της κοινής ν.ε. γλώσσας μπορούμε να ισχυριστούμε ότι υπάρχει η δυνατότητα καταγραφής όλων των λέξεων της κοινής ομιλουμένης, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για ένα ιδιωματικό λεξικό οιασδήποτε μικρής ή μεγάλης γεωγραφικής ενότητας, που, από τη φύση του, πάντα περιμένει τη συμπλήρωσή του...»
  Δεν αμφιβάλλω ότι η αξιοποίηση καλοπροαίρετων παρατηρήσεων, όπως αυτές του κ. Μαύρου, συμβάλλουν στη βελτίωση οιασδήποτε πνευματικής δημιουργίας. Άλλωστε και το Αναγνωστήριο δια του Προέδρου του, την ημέρα της παρουσίασης, προέτρεψε από του βήματος το κοινό να καταθέτει νέα στοιχεία, όπως ιδιωματικές λέξεις που δε συμπεριλαμβάνονται στο Λεξικό, προσθήκες ή διορθώσεις σημασιών και οτιδήποτε άλλο θα συνέβαλλε στη βελτίωση του Λεξικού σε μια επανέκδοσή του.
  Έρχομαι κι εγώ καλοπροαίρετα, με τη σειρά μου, ο Μιχάλης Σκανδαλίδης ( και όχι Κώστας, όπως με θέλει το άρθρο ), να σχολιάσω τις σημαντικότερες παρατηρήσεις του κ. Μαύρου:
  1. « το Λεξικό περιέχει άφθονες λέξεις πανελλήνιας χρήσης ». Θεώρησα ορθό και πρέπον, σεβόμενος τη μνήμη του συλλογέα, να συμπεριλάβω στο Λεξικό το σύνολο της συλλογής του. Άλλωστε το Λεξικό είναι βασισμένο στη συλλογή γλωσσικής ύλης του Παντελή Καμπούρη, όπως προαναγγέλλει και ο υπότιτλος του Λεξικού.
  Πέραν τούτου, μερικές κοινές λέξεις ( λήμματα ) φιλοξενούνται στο Λεξικό, επειδή στο τοπικό ιδίωμα διαφοροποιούνται ως προς το επίπεδο των σημασιών τους, όπως δουλειά, (η)
  « μνημόσυνο », ουρανός, (ο) « το πτηνό γερανός», θώρακας, (ο) « το πρόσθιο τμήμα της ολόσωμης φορεσιάς του δύτη», νηστεία, (η), η τιμωρία του παιδιού, παλιότερα, με την παραμονή του στο σχολείο, μόνο του όρθιο ή πίσω από τον πίνακα ή στην πόρτα της τάξης, για λίγο και νηστικό (βλ. και σελ. 22 Λεξικού).
  Τέλος, στο Λεξικό συμπεριλαμβάνονται και λέξεις (λήμματα) με ελάχιστη γλωσσική απόκλιση (σε επίπεδο φωνητικό, μορφολογίας ή λεξιλογίου) από τη βασική εθνική γλώσσα, που όμως τις καθιστά οπωσδήποτε ιδιωματικές.
  2. « παράλειψη ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων από λήμματα, όπως στο λήμμα γράμματα, (τα), όπου απουσιάζει η Κάλυμνος των Γραμμάτων», που, όμως, η σημασία του λήμματος περιορίζεται στα πλαίσια της ναυτικής ορολογίας και γι΄ αυτό η αναφορά στην επαγγελματική δραστηριότητα συγκεκριμένου ατόμου δε θεωρείται «ατόπημα», ούτε μπορεί να χαρακτηριστεί «άκομψη». Το ίδιο και για το λήμμα παρδάλης, του οποίου η σημασία αναφέρεται στην ποιμενική γλώσσα και γι΄αυτό συνδέεται με παρόμοια της Κω, και άρα το Λεξικό δεν «αυτοαναιρείται».
  3. Στο λήμμα νεντραίικα, (τα) « παραλείπονται στοιχεία για το εμπόριο κ.λπ.» και « η παράλειψη της βραχονησίδας Καλαβρός, (ο) στερεί την αναφορά στον Μιχ. Νεοκλ. Καλαβρό, ως τον μεγαλύτερο πολιτικό που ανέδειξε η Κάλυμνος». Όμως ο συντάκτης ενός ιδιωματικού λεξικού δεν υποχρεούται να συμπεριλάβει όλες τις βραχονησίδες μιας περιοχής, γιατί δεν είναι ούτε τοπωνυμικό αλλά ούτε ιστορικό πολιτικό εγχειρίδιο. Ο εμπλουτισμός ενός ιδιωματικού λεξικού με ιστορικά ή λαογραφικά στοιχεία πρέπει να γίνεται με μέτρο, χωρίς πλατειασμούς, γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα είχαμε «ανά χείρας» ένα δύσχρηστο ογκώδες λεξικό, χωρίς να γνωρίζομε αν αυτό είναι ιδιωματικό, ιστορικό ή λαογραφικό ( το σημείο αυτό επεσήμανε και η κ. Γιακουμάκη στην παρουσίαση). Σε ένα αμιγώς ιδιωματικό λεξικό προέχει: κάθε λήμμα του να περνά από όλα τα επίπεδα της γλωσσικής έρευνας, το μορφολογικό, το σημασιολογικό, το ετυμολογικό και το συγκριτικό, ενώ η παράθεση ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων πρέπει να γίνεται ευκαιριακά και με φειδώ.
  Το λεξικό δε σταματά εδώ. Η αγάπη, πιστεύω, των Καλυμνίων στον γλωσσικό τους πολιτισμό, στο Λεξικό τους, θα συμβάλει στη βελτίωση και στον εμπλουτισμό του. Το εύχομαι και το προσδοκώ. Άλλωστε η συνεχής και αδιάλειπτη έρευνα προάγει την επιστήμη.
  ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ