Σε συνεργασία με τη ΘΟΚ
Τον Έλληνα Κωνσταντινουπολίτη ηθοποιό, που έζησε 50 χρόνια στην Αμερική και τώρα βρίσκεται στην Ελλάδα στα πλαίσια μιας παγκόσμιας περιοδείας δίνοντας παραστάσεις του εν λόγω πλατωνικού έργου σε ελεύθερη θεατρική απόδοση (ξεπέρασε τις 300 παραστάσεις σε όλο τον κόσμο) τον είχε καλέσει η στο νησί μας η Θεατρική Ομάδα Καλύμνου. Τα παιδιά της ΘΟΚ (Π. Τρικοίλης-στον ήχο, Ειρ. Λάμπρου-φωτισμός, Θ. Παστρικός-τεχνική κάλυψη, Μ. Γερακιός-προλογίζοντας το έργο). Η φιλοξενία ήταν άψογη και η βοήθειά τους για την επιτυχία της παράστασης πολύτιμη.
Εξαιρετική η παράσταση
Γι’ αυτό και το αποτέλεσμα της παράστασης ήταν άριστο. Η εκφραστικότητα στην όψη, τη φωνή και την κίνηση, καθώς και η εκπληκτική θεατρική παραστατικότητα του κ. Σιμωνίδη κρατούσαν το πυκνό ακροατήριο καθηλωμένο επί μιάμιση ώρα. Με τις γεμάτες ψυχολογική φόρτιση σιωπές του, έδινε το χρόνο στο θεατή να σκεφτεί, να προβληματιστεί. Ήταν παύσεις που έθεταν σε κίνηση την ψυχολογική διεργασία των θεατών. Κενά λόγου που ήταν πιο δυνατά ακόμη και από την τραγική ένταση της Απολογίας – γιατί ο Πλάτωνας σφράγισε τα έργα του με τη θεατρική του παιδεία, ως φιλόσοφος που ξεκίνησε από τραγικός ποιητής.
«Κακοί» και πάλι οι «δικαστές»
Στο τέλος της παράστασης ο Γ. Σιμωνίδης θέλησε να ανοίξει διάλογο με το ακροατήριο, τους «δικαστές» της παράστασης (και οι αρχαίοι Έλληνες δικαστές ήταν άνθρωποι του λαού, δεν υπήρχαν επαγγελματίες δικαστές), αλλά ο διάλογος μετατράπηκε σε χάβρα αντιμαχόμενων «απόψεων», που δεν είχαν καμία σχέση με τα θέματα και τα προβλήματα που έθεσε ο Σωκράτης/Πλάτωνας στην Απολογία. Να σημειώσουμε μερικά από τα θέματα της Απολογίας που θα επρεπε, έστω κάποια απ’ αυτά, να συζητηθούν, μιας υποτίθεται ότι άνοιξε ένας διάλογος:
1. Η τυφλή υπακοή στους νόμους της Πατρίδας, ακόμη κι αν αυτή σε καταδικάζει σε θάνατο εντελώς άδικα. Και ως προέκταση: Πως ψηφίζονταν τότε οι νόμοι και πώς ψηφίζονται σήμερα.
2. Ποιο είναι το περιεχόμενο της έννοιας Πατρίδα. Ποια μορφή και ουσία είχε η τότε πατρίδα, η Πόλις-Κράτος, και ποια σήμερα. Σήμερα ο Σωκράτης θα προτιμούσε την εξορία-μετανάστευση αντί για το θάνατο;
3. Για ποια αρετή μιλάει ο Σωκράτης; Ποια η διαφορά ανάμεσα στη σωκρατική ηθική και στη σημερινή θρησκευτική (και προτεσταντική του ευρωπαϊκού κόσμου) αρετή ή την κοινωνική αρετή πέρα από θρησκείες και δόγματα;
4. Γιατί ο Σωκράτης θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους αμφισβητίες όλων των εποχών ;
5. Ο Σωκράτης σήμερα θα είχε κοντά του και πάλι τη νεολαία, αφού και ο τίτλος της παράστασης ήταν «Σωκράτης Τώρα»;
6. Γιατί ο Σωκράτης δεν τα πήγαινε καλά με την πολιτική, με τους πολιτικούς και την προβληματική τότε δημοκρατία; Γιατί οι μελετητές επιμένουν ότι η δίκη του και καταδίκη του Σωκράτη ήταν καθαρά πολιτική.
7. Ο Σωκράτης (Σιμωνίδης) έπρεπε να ερωτηθεί, αν 24 αιώνες μετά το θάνατό του αισθάνεται δικαιωμένος, αφού (α) αμέσως μετά το θάνατό του οι Αθηναίοι καταδίκασαν σε θάνατο τους κατηγόρους του Σωκράτη και στον αδικοχαμένο φιλόσοφο έστησαν ανδριάντα, (β) μέχρι σήμερα και σε παγκόσμιο επίπεδο γίνονται θεατρικές παραστάσεις με θέμα τη δίκη του Σωκράτη, όπως την περιγράφει η Απολογία του Πλάτωνα.
Εγκαταλείψαμε το «διάλογο»
Αυτά κι άλλα θέματα αναδύονται μέσα από την Απολογία του Σωκράτη – όπως την αναπαρέστησε ο μαθητής του Πλάτωνας. Όμως οι «δικαστές» ήταν για άλλη μια φορά (και 24 αιώνες μετά) «κακοί». Σκεφτείτε τι θα έγινε στην πραγματική δίκη του Σωκράτη! Στον προσχηματικό διάλογο των προκατασκευασμένων απόψεων ο καθένας εξέθετε αυτά για τα οποία ετοιμάστηκε να μιλήσει. Απουσίαζε παντελώς αυτό που δίδασκε ο Σωκράτης και το παρουσίασε με τόση ενάργεια ο Γιάννης Σιμωνίδης: ότι οι άνθρωποι πρέπει να αποκτήσουν συνείδηση της άγνοιάς τους και κανένας να μην ισχυρίζεται ότι γνωρίζει, ενώ στην πραγματικότητα δε γνωρίζει, αφού την πραγματική γνώση διαθέτει μόνον ο Θεός. Είναι γνωστή η φράση του Σωκράτη: «Ένα πράγμα γνωρίζω, ότι τίποτα δεν γνωρίζω» («εν οίδα ότι ουδέν οίδα» - Οίδα = γνωρίζω καλά, κατέχω την ουσία του πράγματος). Οι Καλύμνιοι «δικαστές» μιλούσαν με αυτοπεποίθηση που σε καθήλωνε. Δηλαδή, σαν καθαρόαιμοι Καλύμνιοι. Πάσχιζε ο καθένας να εντυπωσιάσει και να αποσπάσει χειροκροτήματα από τους «δικαστές» του αμφιθεάτρου. Μεταξύ αυτών και ο δήμαρχος κ. Διακομιχάλης, τοποθετούμενος με στόμφο πολιτικού σε μπαλκόνι. Αυτά με έκαναν να εγκαταλείψω το «διάλογο», την ώρα που αυτός είχε πάρει φωτιά και κανένας δεν άκουγε κανέναν. Προηγήθηκαν άλλοι, πιο στενάχωροι… Πού να βρεις σειρά και χώρο για διά-λογο. Δεν μπορέσαμε όμως να συγχαρούμε τον ηθοποιό και τη ΘΟΚ.
Το δίδαγμα…
Παρ’ όλα αυτά, η αποτυχία αυτού φιλοσοφικού και κοινωνικού διαλόγου μας δίδαξε ότι θα ήταν χρήσιμο και ωφέλιμο να οργανώσει η Κάλυμνος (με πρωτοβουλία του Δήμου, της Εκκλησίας, σωματείων κ.α.) απογεύματα διαλόγου πάνω σε κοινωνικά ζητήματα και σε θέματα πρακτικής φιλοσοφίας, στην οποία μπορούν να καταθέσουν την πολύτιμη γνώση και εμπειρία τους άνθρωποι του λαού.
